W grudniu 2022 roku eksperci Instytutu Staszica ukończyli prace nad raportem eksperckim pt.: „Przełom czy zwrot? Jak wojna na Ukrainie wpłynie na inwestycje kolejowe w Polsce. Perspektywy dla rynku, wyzwania dla państwa”. Wskazano w nim szanse związane ze zmieniającą się sytuacją geopolityczną i wzrostem roli Polski w naszym regionie kontynentu. Zwrócono również uwagę na problemy, które należy rozwiązać, aby te szanse nie pozostały tylko w sferze teorii.
Obecnie pod lupę zespół IS bierze całość inwestycji infrastrukturalnych. W przygotowywanym raporcie, który będzie ukończony w najbliższych tygodniach, znajdzie się krótka analiza szans i zagrożeń. Niestety, wiele problemów, które sygnalizowano w poprzednim opracowaniu, nie zostało rozwiązanych – i to nie tylko w odniesieniu do kontraktów kolejowych.
Co prawda w 2022 roku zwiększono limit waloryzacji kontraktów drogowych z 5% do 10%, ale z informacji Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa wynika, że ponad jedna trzecia kontraktów zawartych przed wybuchem wojny na Ukrainie osiągnęła już 10-procentowy limit. Wg szacunków PZPB całkowity wzrost kosztów ponad obowiązujący limit waloryzacji wynosi dziś co najmniej 1 miliard złotych netto. Ten zakres ponoszą firmy wykonawcze i ich podwykonawcy. Pod koniec maja br. branża wysłała do Ministra Infrastruktury pismo z wnioskiem o podjęcie pilnych działań, które będą prowadzić do urealnienia limitu waloryzacji w zawartych umowach, dla których oferty składane były przed 24 lutego 2022 r. Jak w nim stwierdzono, znane na dzisiaj wskaźniki uzasadniają zwiększenie tego limitu z 10% do poziomu 20% (chodzi jedynie o listę konkretnych kontraktów, podpisywanych w latach 2021-2022), co mimo jego podniesienia, nadal będzie oznaczało, że strona publiczna wciąż przenosi na przedsiębiorców 50% odpowiedzialności za wzrost kosztów.
Niezależnie od powyższego, bez efektu pozostają rozmowy o waloryzacji kontraktów kolejowych. Otwarty problem to także waloryzacja kontraktów projektantów i nadzorców inwestycji, o której przedstawiciele branży pisali na łamach newslettera DWU.TYGODNIK Instytutu Staszica.
W ostatnich dniach pojawił się nowy, niepokojący sygnał: unijny komisarz ds. środowiska wystosował do polskiego rządu list, w którym wyraził w imieniu Komisji Europejskiej zaniepokojenie w związku z przyjęciem przez Sejm tzw. ustawy ocenowej. Komisarz kwestionuje szeroki zakres wyłączeń inwestycji ze standardowego postępowania środowiskowego i wskazał na braki formalne w przyjętym pod koniec 2022 r. Rządowy Program Budowy Dróg Krajowych. Chodzi o uchybienia dotyczące strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.
Paradoksem jest fakt, że choć polski rząd dysponuje rekordowo wysokimi środkami na potrzebne krajowi inwestycje infrastrukturalne, jednocześnie rośnie liczba zagrożeń dla ich sprawnej realizacji. Rozwiązanie tych problemów w ocenie ekspertów Instytutu Staszica powinno być przedmiotem stałego dialogu urzędników i przedsiębiorców.
* * *
Instytut Staszica to niezależny think-tank, zajmujący się kwestiami społecznymi w kontekście zrównoważonego rozwoju. W gronie współpracowników IS znajdują się publicyści, wykładowcy akademiccy, eksperci. Prezesem Instytutu jest dr hab. Agnieszka Domańska.
