Indie, RPA i dziesiątki krajów rozwijających się domagają się zrzeczenia się praw własności intelektualnej w odniesieniu do szczepionek Covid-19 i innych metod leczenia w celu rozwiązania tego, co według nich jest „oszałamiającą nierównością” w dostępie do tego, co ich zdaniem powinno być globalnym dobrem publicznym — wskazuje Reuters.

Komisja Europejska, która nadzoruje politykę handlową 27 państw UE, poinformowała w piątek, że przedstawiła WTO plan, by temu zaradzić.

Pierwszym celem jest udostępnienie szczepionek biednijeszym krajom

- Od początku pandemii Unia Europejska w sposób czynny okazywała solidarność ze światem. Zezwoliła na wywóz około połowy całkowitej liczby szczepionek wyprodukowanych w Europie. Naszym pierwszym, bezpośrednim celem jest zapewnienie równego dostępne do szczepionek dla krajów o niskich i średnich dochodach oraz szybkie rozprowadzanie ich na jak najszerszą skalę. W dalszym ciągu pomagamy też zwiększać produkcję — powiedziała przewodnicząca KE Ursula von der Leyen.

- UE proponuje konkretne krótko- i średnioterminowe rozwiązania, które zapewnią powszechny dostęp po przystępnych cenach. Oczekuję spotkania z przywódcami G-7 w przyszłym tygodniu, aby omówić sposób osiągnięcia tego celu. Ważne jest spojrzeć poza horyzont obecnego kryzysu, by zapewnić globalną gotowość na przyszłe pandemie. Można tego dokonać przez dywersyfikację produkcji, tak aby nie była skupiona jedynie w kilku krajach, oraz przez wzmocnienie odporności infrastruktury opieki zdrowotnej w krajach najsłabiej rozwiniętych — dodała.

Konieczne są przystępne ceny szczepionek

KE wzywa rządy państw, aby: zagwarantowały swobodny przepływ szczepionek przeciwko Covid-19, leków i ich składników; zachęcały producentów do zwiększania produkcji, zapewniając równocześnie, aby najbardziej potrzebujące kraje otrzymywały szczepionki po przystępnej cenie oraz ułatwiały korzystanie z licencji przymusowych w ramach istniejącego Porozumienia WTO w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (porozumienie TRIPS).

Porozumienie TRIPS, które zapewnia już takie elastyczne zasady korzystania, jest instrumentem prawnym, który w razie potrzeby można szybko wykorzystać w czasie pandemii.

Otwarty handel środkammi produkcji

Pierwszy z podanych elementów ma na celu zmniejszenie stosowania ograniczeń wywozowych i utrzymanie otwartych łańcuchów dostaw. Kraje produkujące szczepionki powinny być gotowe do eksportowania sporej części swojej produkcji. Łańcuchy dostaw są ze sobą ściśle powiązane i nie należy ich zakłócać. Ponadto KE uważa, że w żadnym wypadku nie należy ograniczać dostaw za pośrednictwem programu COVAX, żadne środki nie powinny też ograniczać handlu środkami produkcji niezbędnymi do produkcji szczepionek i leków przeciw COVID-19.

Drugi z elementów to wezwanie rządów do zdecydowanych działań w celu zachęcenia producentów i podmiotów opracowujących szczepionki do zwiększenia produkcji i zapewnienia przystępnych cenowo dostaw szczepionek do krajów o niskim i średnim dochodzie. Działania takie mogłyby obejmować umowy licencyjne, dzielenie się wiedzą ekspercką, różnicowanie cen, w tym sprzedaż niedochodową krajom o niskich dochodach, produkcję na zlecenie i nowe inwestycje w zakłady wytwórcze w krajach rozwijających się.

UE zadowolana z postawy niektórych firm

UE spodziewa się, że wszyscy producenci i podmioty opracowujące szczepionki złożą konkretne zobowiązania, które umożliwią zwiększenie dostaw do podatnych na zagrożenia krajów rozwijających się. W tym względzie UE z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie takich przedsiębiorstw jak BioNTech/Pfizer, Johnson & Johnson i Moderna, które zobowiązały się już do przekazania w tym roku 1,3 mld dawek krajom o niskich dochodach bez zysku, a krajom o średnim dochodzie – po niższych cenach.

Trzeci element, dotyczący własności intelektualnej, określa, że dobrowolne licencje są najskuteczniejszym sposobem na rozwój produkcji i dzielenie się wiedzą ekspercką. W przypadku, gdy dobrowolna współpracy nie powiedzie się, rząd może udzielić licencji przymusowych. W kontekście pandemii takie ukierunkowane licencje, które pozwalają chętnemu producentowi na wykonanie szczepionki bez zgody posiadacza patentu, są dopuszczalne z punktu widzenia prawa.

KE uważa, że wszyscy członkowie WTO powinni być gotowi na to, by:

• uznać, że pandemia COVID-19 jest wyjątkowym przypadkiem stanu nadzwyczajnego i w razie potrzeby można zgodnie z prawem odstąpić od wymogu negocjacji z posiadaczem praw;
• wspierać producentów, którzy są gotowi do produkcji szczepionek lub leków po przystępnych cenach w ramach licencji przymusowej;
• uzgodnić, aby licencja przymusowa mogła obejmować eksport do krajów, które nie posiadają zdolności produkcyjnych, w tym za pośrednictwem programu COVAX.