Przejdź do treści
14:47 Włochy: z powodu skrajnie dokuczliwego antycyklonu afrykańskiego, któremu nadano nazwę Pluto, najwyższy czerwony alert obowiązuje w 21 miastach. Temperatury sięgają 40 stopni C
13:32 Ukraina: od kwietnia w skład załogi Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) wchodzi Ołeksij Zubrycki - były porucznik armii ukraińskiej, który podczas okupacji Krymu przeszedł na stronę Rosji i został na Ukrainie skazany za zdradę stanu
12:47 Francja: upały ogarnęły niemal cały kraj, w Tours szkoły będą otwarte tylko rano
12:12 Mongolia: reprezentacja Polski koszykarek 3x3 przegrała po dogrywce z Mongolią 17:18 w półfinale mistrzostw świata, odbywających się w Ułan Bator. Rywalem biało-czerwonych w meczu o brąz będzie Kanada po porażce z Holandią 15:21
11:31 Policja zdementowała podaną wcześniej informację, że 57-latek poszukiwany za zabójstwo w Starej Wsi na Limanowszczyźnie był tam w niedzielę rano widziany po raz drugi. To nie był ten człowiek
11:27 Szef MAEA: Iran może wznowić wzbogacanie uranu w ciągu kilku miesięcy
11:25 Ukraina: Rosja przeprowadziła w nocy z soboty na niedzielę największy atak powietrzny na Ukrainę od początku wojny. Rosja użyła ponad 114 rakiet i 1270 dronów
11:00 W wieku 77 lat zmarła aktorka Tomira Kowalik. Występowała w produkcjach serialowych, filmowych, a także teatralnych. Pierwszy raz na ekranie pojawiła się w serialu "Stawka większa niż życie"
Wydarzenie Piotrków Trybunalski - 30.06, w godz. 9.00-13.00 na targu przy ul. Wyzwolenia, godz. 15.00-19.00 przed Galerią Handlową przy ul. Słowackiego zbiórka podpisów poparcia referendum ws. odwołania Prezydenta i Rady Miasta i sprzeciwu wobec nielegalnej migracji
Spotkanie Klub Gazety Polskiej w Łodzi zaprasza na spotkanie z red. Adrianem Stankowskim, w poniedziałek 30 czerwca o godz. 18:00 na Piotrkowskiej 143
Wydarzenie Klub Gazety Polskiej w Głogowie informuje o zbieraniu podpisów ws. referendum w powiecie głogowskim - STOP nielegalnej imigracji! Punkty: plac przy Ratuszu, Plac 1000-lecia, tężnia Piastów, targowisko oś. Kopernika: 30.06–02.07, godz. 10:00–17:00
NBP NBP informuje: Było 509 ton, a jest już ponad 515 ton złota! Mamy więcej złota niż Europejski Bank Centralny, a Narodowy Bank Polski pod kierownictwem prof. Adama Glapińskiego, nadal zwiększa zasoby złota Polaków!
Portal tvrepublika.pl informacje z kraju i świata 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu. Nie zasypiamy nigdy. Bądź z nami!

Wielkanoc 2021. Pocałować Siudą Babę, czyli o pochodzeniu niektórych obyczajów

Źródło: Wikimedia Commons

Chrzest Polski nastąpił w 966 r. Nie znaczy to, że wszystkie obrządki, związane z przyjęciem nowej wiary, od razu do nas trafiły. Dotyczy to również Świąt Wielkiej Nocy.

Niektóre ze zwyczajów sięgają pogańskiej przeszłości. Można tu podać za przykład polewanie wodą panien, czyli śmigus-dyngus, który pierwotnie był związany z wiosennymi świętami odrodzenia przyrody i rytuałami związanymi z płodnością.

Inne trafiły do nas wraz z chrześcijaństwem. Tak było w przypadku mszy św. rezurekcyjnej. Jak podają historycy Kościoła, pierwsza o niej wzmianka pochodzi z X w. z niemieckiego Augsburga. Obrzęd ten wywodzi się z misteriów średniowiecznych.

W Polsce spopularyzowali go prawdopodobnie bożogrobowcy-miechowici, czciciele męki Jezusa i Jego zmartwychwstania, sprowadzeni z Jerozolimy do Miechowa ok. 1163 roku.

Polscy biczownicy

Do zwyczajów wielkanocnych w dawnej Polsce należało również nawiedzanie grobów. Był to niezwykle podniosły obyczaj, w którym uczestniczyły bractwa zakonne i świeckie, w tym budzący grozę kapnicy z zakrytymi głowami, którzy na pamiątkę pięciu ran Jezusa chodzili od kościoła do kościoła, biczując się.

Jednak w XVII w. uznano to widowiska za zbyt makabryczne dla wiernych, szczególnie dzieci i zaczęto go zakazywać. Tym niemniej w niektórych okolicach Polski zwyczaj ten przetrwał do XIX.

Procesja z Jezuskiem Palmowym

Innym zwyczajem związanym z Wielkanocą, a szczególnie z Niedzielą Palmową była procesja z Osiołkiem Palmowym. Drewniana figura Mesjasza na osiołku wożona była na wózku — w ten sposób odtwarzano triumfalny wjazd Jezusa do Jerozolimy.
Najstarsze znane informacje dotyczące tej tradycji pochodzą z X wieku, a do naszych czasów przetrwały figury z XIII w.

Zwyczaj ten został później zakazany przez władze kościelne, lecz mimo to przetrwał w Tokarni, niedaleko Myślenic i odnawiany jest w Szydłowcu.

Palenie Judasza

Kolejnym zwyczajem, który już prawie zanikł na ziemiach Polskich, jest wieszanie, palenie i topienie kukły wyobrażającej biblijnego Judasza. Według wielu badaczy jest to schrystianizowana wersja pogańskiego obrzędu topienia marzanny. Niegdyś zwyczaj bardzo rozpowszechniony, zwłaszcza w Małopolsce, dziś zachował się przede wszystkim w pamięci ludzi i nielicznych już, ostatnich żywych tradycjach w okolicach Przemyśla.

We wsi Pruchnik tradycja palenia Judasza jest wciąż nieodłącznym elementem obrzędowości Wielkiego Tygodnia. W nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek kilku mężczyzn wynosi kukłę Judasza z jednego z gospodarstw i punktualnie o północy wiesza ją na drzewie niedaleko kościoła. Pod drzewem układają 30 drewnianych pałek symbolizujących 30 srebrników.

Po południu kukłę niesie się przed kościelną bramę, gdzie odbywa się sąd w obecności większości mieszkańców wsi. Sędzia, ogłaszając wyrok, mówi: „Judaszu, sprzedałeś Chrystusa za trzydzieści srebrników i teraz za to otrzymasz trzydzieści pał”. Karę wymierza sędzia, a potem inni zebrani biją Judasza kijami, po czym resztki kukły niosą nad rzekę Mleczkę, podpalają je i puszczają z biegiem wody.

Arcybractwo Męki Pańskiej

W Wielki Piątek w krakowskim kościele franciszkanów dochodzi do niezwykłej procesji — ubrani w czarne szaty i kaptury z wycięciami na oczy, członkowie Arcybractwa Męki Pańskiej obchodzą krużganki kościoła franciszkanów. Brat o najdłuższym stażu podąża na czele, niosąc krzyż, za nim idą bracia, trzymając w rękach czaszki. W trakcie procesji bracia powtarzają hasło: „Memento Homo Mori” - „Pamiętaj, człowiecze, o śmierci".

Charakterystyczny ubiór ma służyć zachowaniu anonimowości, gdyż członkami bractwa są ludzie cieszący się ogólnym szacunkiem. Arcybractwo w 1595 założył kanonik kapituły katedralnej w Krakowie, ksiądz Marcin Szyszkowski, późniejszy biskup krakowski. Do bractwa należeli zarówno mieszczanie, jak i kardynałowie, a także królowie. Jego członkami byli Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan Kazimierz, czy Jan III Sobieski.

Przywilejem bractwa było prawo do wykupywania z więzienia dłużników oraz, zgodnie z przywilejem nadanym przez Władysława IV, uratowanie jednego skazańca od śmierci. Ocalony brał potem udział w procesji, idąc między dwoma braćmi. W jednej ręce niósł zapaloną świecę, w drugiej trupią czaszkę.

Pocałunek Siudej Baby

W Poniedziałek Wielkanocny do domów gospodarzy w Lednicy Górnej koło Wieliczki zagląda umorusana baba w towarzystwie równie brudnego cygana. Tradycja ta nawiązuje do wiosennych obrzędów słowiańskich i ma źródło w legendzie o pogańskiej świątyni na Lednicy. Kapłanka, która strzegła w niej ognia, wychodziła raz do roku na wiosnę w poszukiwaniu następczyni. Wybrana przez nią dziewczyna mogła się wykupić, a jeśli nie było jej na to stać, zajmowała miejsce w świątyni. Siuda Baba jest czarna od sadzy, bo przez cały rok pilnowania ognia nie wolno jej było się myć.

Dziś młodym dziewczętom, zamiast rocznej służby w świątyni grozi konieczność wykupu. Wykup, w postaci wolnego datku wrzuconego do garnuszka, można zastąpić buziakiem. Jeżeli dziewczyna pocałuje Siudą Babę, ta opuści domostwo w pokoju. Oczywiście przy okazji Siuda Baba przytuli dziewczę serdecznie do siebie i uczerni ja sadzą, którą wysmarowane są jej policzki.

Gorzkie żale i droga krzyżowa

Z okresem Wielkiego Postu związane są natomiast gorzkie żale. Początków gorzkich żali można się doszukiwać w misteriach średniowiecznych. Pierwsze jednak nabożeństwo tego typu, podobne do współczesnych gorzkich żali, które łączyło w sobie zarówno pieśni polskie, jak również hymny łacińskie, odbyło się w 1698 roku w Kościele św. Krzyża w Warszawie.

Z racji, iż pieśni nie do końca było zrozumiałe dla wiernych, zamieniono je na ich polskie odpowiedniki i wydano je w Warszawie w 1707 r. Od tamtej pory zwyczaj szybko się rozpowszechnił, na trwałe wpisując w tradycję Wielkiego Postu. Od połowy XIX wieku gorzkie żale pozostają specyficzną polską formą kultu religijnego.

Odmienne koleje losu były z drogą krzyżową. Jej kult narodził się w Jerozolimie, a nad Wisłę dotarł dopiero w XVI wieku. Na stałe zakorzenił się jednak od drugiej połowy XIX wieku. Widocznym jej elementem są stacje drogi krzyżowej, których wyobrażenia znajdują się niemal każdym kościele. Liczba stacji nie była zresztą na początku jasno ustalona i wahała się od 7 do nawet 32.

Pisanki

Ważnym elementem świąt Wielkiej Nocy są pisanki, czyli kolorowe jajka. Jajko od wieków było postrzegane w wielu kulturach jako symbol początku, praźródło istnienia, zdrowia czy energii. Zwyczaj malowania jajek znany był już w starożytnym Rzymie, o czym wspominali Owidiusz i Pliniusz, jednak pierwsze skorupy glinianych jajek pokrytych wzorami odnaleziono znacznie wcześniej, gdyż w starożytnej Mezopotamii ok. trzech tysięcy lat temu. Również w starożytnym Egipcie zdobiono jajka wizerunkami skarabeuszy, natomiast w starożytnych Chinach malowano jajka rysunkami kwiatów oraz ptaków.

Portal TV Republika

Wiadomości

Syn norweskiej księżniczki podejrzany o trzy gwałty. Zarzuty wstrząsnęły rodziną królewską

Migranci legalni od 2026? Piotr Müller ujawnia kulisy paktu i kłamstwa Tuska

Poruszający apel byłego ministra: „Proszę o modlitwę”

Morawiecki: Polska nie może płacić za błędy Brukseli i Berlina

Bosak: Polskie służby przewożą migrantów dla Niemców

Hołownia odcina się od szaleństwa Tuska

Ruch Obrony Granic wypełnia lukę po państwie, które abdykowało. Ordo Iuris oferuje wsparcie: nie zostawimy Was samych

Czy Koalicja Obywatelska i Tusk chcą dokonać zamachu stanu?

„Polityczna Kawa”: Dramat matki i dziecka obnaża bezduszność państwa

Rosja rozbudowuje swoją fabrykę bombowców. To reakcja na ukraińską akcję "Pajęczyna"

PKW się pomyliła. Na szczęście mamy prokurator Wrzosek

Morawiecki: Polska nie może płacić za błędy Brukseli i Berlina

Duda wciąż na wolności. Mieszkańcy bali się go od lat

Błaszczak o granicy z Niemcami: w imię poddańczości wobec Berlina Tusk oddaje polskie bezpieczeństwo

Kto boi się prezydenta Nawrockiego? Gra o Zgromadzenie trwa

Najnowsze

Syn norweskiej księżniczki podejrzany o trzy gwałty. Zarzuty wstrząsnęły rodziną królewską

Bosak: Polskie służby przewożą migrantów dla Niemców

Hołownia odcina się od szaleństwa Tuska

Ruch Obrony Granic wypełnia lukę po państwie, które abdykowało. Ordo Iuris oferuje wsparcie: nie zostawimy Was samych

Czy Koalicja Obywatelska i Tusk chcą dokonać zamachu stanu?

Migranci legalni od 2026? Piotr Müller ujawnia kulisy paktu i kłamstwa Tuska

Poruszający apel byłego ministra: „Proszę o modlitwę”

Morawiecki: Polska nie może płacić za błędy Brukseli i Berlina