Przejdź do treści
W Warszawie odbyły się obchody 79. rocznicy zdobycia gmachu PAST-y
Canva.com

W niedzielę w Warszawie odbyły się obchody 79. rocznicy zdobycia przez powstańców warszawskich gmachu PAST-y (Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej) przy ul. Zielnej 39. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Światowy Związek Żołnierzy AK oraz Ogólnokrajowe Środowisko Żołnierzy Armii Krajowej Batalionu "Kiliński".

W Warszawie odbyły się obchody 79. rocznicy zdobycia gmachu PAST-y przed tablicą upamiętniającą powstańców poległych w przy ul Zielnej 39.

"Zdobycie przez batalion +Kiliński+ jednego z symboli Warszawy - budynku PAST-y to ważny i znaczący akt w Powstaniu Warszawskim. Walki o budynek były wyjątkowo zażarte. Powstańcy wykazali się wielką odwagą i poczuciem misji, stając do boju o ten budynek. Sukces zdobywców nie przełożył się na zwycięstwo powstania. Stolica została niemal całkowicie zniszczona i starta z powierzchni ziemi, lecz pozostała legenda miasta niezłomnego" - napisał minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak w liście do uczestników uroczystości, odczytanym przez szefa gabinetu politycznego MON Łukasza Kudlickiego.

"Żołnierze batalionu +Kiliński+ i wszyscy, którzy przelewali krew w walce przyczynili się do budowania tej legendy. Dziś, wspominając tamte wydarzenia, chcemy oddać hołd wszystkim, którzy przez 63 dni nieustępliwie toczyli walki z Niemcami o wolność naszej ojczyzny. Bili się nie tylko o wolność, ale i godność dla Warszawy, a także o ducha polskości, którego nie dało się złamać przez lata okupacji" - dodał.

 "Właśnie to dziedzictwo warszawskich bohaterów sprawia, że dziś jesteśmy silnym państwem i dumnym narodem. To ważne dla naszej tożsamości i prawdy historycznej" - podkreślił szef MON.

"Powstanie Warszawskie od lat wiedzie prym w dyskusjach Polaków o tym, co ważne, wzniosłe i godne utrwalenia w naszej historii. Cóż jest w tej historii takiego, że na ten moment niezależnie od przekonań stajemy się narodową wspólnotą? Odpowiedź znajdziemy na ulicach i murach Warszawy, znajdziemy ją w gmachu PAST-y, która wtedy przypominała średniowieczną twierdzę, zdobytą przez ludzi noszący w sercu rycerskie ideały" - napisał w liście odczytanym przez Grzegorza Gemzałę szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych minister Jan Józef Kasprzyk.

 "Po udanym szturmie żołnierze III kompanii wywiesili biało-czerwoną flagę nad zdobytą PAST-ą. Był to najpiękniejszy moment dla powstańców. Zdobycie PAST-y było największym sukcesem powstańców warszawskich” - powiedział prezes zarządu Ogólnokrajowego Środowiska Batalionu AK "Kiliński" Jacek Łapko. Przypomniał także, iż czcząc zdobywców gmachu PAST-y przy Zielnej, należy pamiętać także o mniej znanym epizodzie powstania – zdobyciu "małej PAST-Y" przy ul. Piusa XI 19 (ob. Piękna 19).

Warszawskie obchody 79. rocznicy zdobycia gmachu PAST-y https://t.co/y82VT0JrVI pic.twitter.com/rsPBy4OLYk

— Dzieje.pl (@dziejepl) August 20, 2023

Siedzibę Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej przy ul. Zielnej 39 w Warszawie zbudowano w latach 1906-1908 według projektu inż. Bronisława Brochwicz-Rogoyskiego. Była pierwszym w Warszawie budynkiem z żelbetonu, a do oddania do użytku w 1934 r. wysokościowca Prudential przy Placu Napoleona (obecnie Plac Powstańców Warszawy) również najwyższym budynkiem. 51,5-metrowa PAST-a posiadała osiem kondygnacji pięter. W 1922 r. powstała spółka PAST. Poza budynkiem przy Zielnej w Warszawie PAST stworzyła sieć składającą się z sześciu central automatycznych zlokalizowanych przy ul. ul. Piusa XI 19, ul. Brzeskiej 24, ul. A. Felińskiego 39 i przy ul. Tłomackie 10.

 1 października 1940 r. przedsiębiorstwo przeszło pod zarząd Deutsche Post Osten (Niemiecka Poczta na Wschodzie). W budynku PAST zainstalowano wojskową centralę telefoniczną (Heeresvermitlung), obsługującą jednostki Wehrmachtu w Warszawie oraz linię Warszawa- Berlin. Stąd łączono bezpośrednie rozmowy z dowództwem na froncie wschodnim.

 Na początku sierpnia 1944 r. załoga niemiecka PAST-y składała się ze 157 uzbrojonych w broń maszynową żołnierzy Wehrmachtu i funkcjonariuszy SS-Postschutz (straż pocztowa). Pierwsze próby zdobycia budynku zakończyły się fiaskiem i stratami wśród atakujących powstańców. Wysokość i masywna konstrukcja budynku utrudniała jego zdobycie. Z wyższych kondygnacji Niemcy prowadzili ostrzał Śródmieścia z broni maszynowej. Ofiarami padali powstańcy i cywile. Dowódca Batalionu AK "Kiliński" rtm. Henryk Roycewicz "Leliwa" zdecydował, że decydujący szturm na obiekt rozpocznie się 20 sierpnia.

 Jego stanowisko dowodzenia mieściło się w bramie kamienicy po przeciwnej stronie ulicy Zielna 34). Siły powstańcze szturmujące PAST-y składały się z ok. 250 żołnierzy z Batalionu "Kiliński", plutonu szturmowego Kompanii "Koszta" (Kompania Ochrony Sztabu Obszaru Warszawskiego Armii Krajowej), dwóch patroli saperów, kobiecego patrolu minerskiego, dwóch miotaczy ognia oraz grupy strażaków. Zgromadzono ok. pięciu ton benzyny i innych materiałów łatwopalnych.

 Atak rozpoczął się 20 sierpnia 1944 r. około godziny drugiej w nocy, zdetonowaniem ładunku wybuchowego na trzecim piętrze. Wybuch zburzył ścianę sąsiedniego budynku. Nad rumowiskiem przerzucono kładkę, po której do budynku wdarło się kilkunastu powstańców z miotaczem ognia. Pierwszy szturm nie powiódł się.

 Przełomem w walce okazało się oblanie gmachu benzyną i podpalenie, do czego powstańcy wykorzystali motorową pompę strażacką znajdującą na pierwszym piętrze kamienicy naprzeciwko PAST-y.

 Powstańcy zdobyli gmach po kilkunastu godzinach walki. W walce poległo co najmniej 17 powstańców, a 10 odniosło rany. Zdobyto broń maszynową i amunicję.

 Straty niemieckie szacuje się na 36 postschutzów i żołnierzy Wehrmachtu. Do niewoli trafiło co najmniej 115 Niemców. Uwolniono polskich pracowników centrali, którzy byli przetrzymywani tam jako zakładnicy od początku powstania.

 Poza zdobyciem PAST-y żołnierze Batalionu AK "Kiliński" zdobyli także Prudential i Pocztę Główną przy Placu Napoleona 8. Gmach PAST-y pozostał w polskich rękach do końca powstańczego zrywu.

 W 2003 r. na budynku zamontowano znak Polski Walczącej, upamiętniający walki powstańcze. 

PAP, Twitter

Wiadomości

Kurski: zamiast pomocy dla ludzi od rządu, ludzie muszą brać kredyty

Coraz więcej firm w Niemczech ogłasza upadłość

Czy Sutryk upora się ze sprawą Marylin Monroe?

Trybunał Konstytucyjny może stracić pieniądze. Nie będzie na pensje dla sędziów

Leszczyna uratowana. Sejm odrzucił wniosek o wotum nieufności wobec minister zdrowia

Sikorski będzie musiał się rozliczyć!

NASZ NEWS! PiS poprze Karola Nawrockiego jako kandydata na prezydenta

Orędzie Putina. Zapowiada użycie potężnej broni nie tylko przeciwko Ukrainie

Rosja wystrzeliła międzykontynentalny pocisk balistyczny - Polska poderwała myśliwce

Hernand: nikt nie może pełnić funkcji Prokuratora Krajowego zamiast pana Barskiego

Express Republiki | 21.11.2024

Chrystianofobia znowu daje o sobie znać w Polsce

Choinka już przywieziona do Watykanu. Zatrzymać chcieli ją ekolodzy!

Nielegalna PK chce siłą doprowadzić Ziobrę przed komisję!

Kubica przedłużył umowę z AF Corse

Najnowsze

Kurski: zamiast pomocy dla ludzi od rządu, ludzie muszą brać kredyty

Leszczyna uratowana. Sejm odrzucił wniosek o wotum nieufności wobec minister zdrowia

Sikorski będzie musiał się rozliczyć!

NASZ NEWS! PiS poprze Karola Nawrockiego jako kandydata na prezydenta

Orędzie Putina. Zapowiada użycie potężnej broni nie tylko przeciwko Ukrainie

Coraz więcej firm w Niemczech ogłasza upadłość

Czy Sutryk upora się ze sprawą Marylin Monroe?

Trybunał Konstytucyjny może stracić pieniądze. Nie będzie na pensje dla sędziów