Tę jesień i zimę zapamiętamy na długo i wspominać będziemy jako „czas Caravaggia”. Kolejne zachwycające dzieło geniusza światłocienia będzie eksponowane na Zamku od 23 listopada, by utworzyć szczególny dwugłos z prezentowanym aktualnie w ramach wystawy Caravaggio i inni mistrzowie.
Pochodzący ze zbiorów Palazzo Barberini Narcyz przy źródle to jedno z najbardziej znanych płócien Michelangela Merisiego da Caravaggio, a zarazem jedno z nielicznych o tematyce mitologicznej. Przedstawia scenę zaczerpniętą z jednego z tych mitów greckich, które na przestrzeni wieków obrosły największą liczbą kulturowych odniesień.
Na płótnie Caravaggia widać samotną postać młodzieńca nachylonego nad gładką taflą wody. Wpatruje się on we własne odbicie na powierzchni, lewą dłoń zanurzając w wodzie, jakby starał się dotknąć postaci, którą widzi. Jego ramiona i korpus wraz z wodnym odbiciem tworzą symetryczny rozświetlony układ na jednolitym ciemnym tle. Padające z góry światło rozświetla białą, płócienną koszulę i założony na nią wams (rodzaj kamizeli) uszyty z wzorzystej tkaniny. Według niektórych interpretacji, wydobyty światłem kwiatowy motyw jest zapowiedzią przemiany, jaka stać się miała udziałem Narcyza.
Narcyz wydaje się zamknięty w błędnym kręgu wiecznego zaprzątnięcia samym sobą, co sytuuje go we wszechogarniającej ciemności. Ów zamknięty układ, jaki tworzy z własnym odbiciem, pozbawiony dopływu energii z zewnątrz, musi zgasnąć. Poza młodzieńca, mimo beznadziejnego gestu lewej ręki, wydaje się niezwykle statyczna, gdyż wsobność niejako wyłącza go z łańcucha życia, wielkiego układu naczyń połączonych, znajdującego się w ciągłym ruchu. Widz może tylko biernie obserwować ten jednoosobowy dramat. Niezdolny uchwycić kontaktu wzrokowego z protagonistą, pozostaje wykluczony z interakcji. Ponieważ to interakcja czyni z nas podmiot i otwiera na transcendencję, tragedia Narcyza wydaje się przestrogą przed uwięzieniem we własnej perspektywie i zamknięciem na Innego we wszystkich wymiarach – od psychologicznego po polityczny.
Pokaz obrazu Narcyz przy źródle to efekt współpracy pomiędzy Palazzo Barberini i Zamkiem Królewskim w Warszawie – Muzeum. Od listopada 2020 r. do kwietnia 2021 r. w Rzymie gościła Dziewczyna w ramie obrazu Rembrandta z kolekcji Zamku Królewskiego. W ramach wymiany Palazzo Barberini zdecydowało się wypożyczyć Zamkowi jedno z najbardziej znanych płócien Caravaggia.
Źródło: Zamek Królewski w Warszawie
