Polska 20 sierpnia – co wydarzyło się tego dnia
Tego dnia rozpoczął się odwrót Armii Czerwonej na froncie południowo-zachodnim; oddziały batalionu „Kiliński” zdobyły gmach Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST-y); Elżbieta Krzesińska ustanowiła rekord świata w skoku w dal (6,35 m); uruchomiono pierwszy polski laser; interwencja sił zbrojnych Układu Warszawskiego w Czechosłowacji; Polska i USA podpisały umowę w sprawie lokalizacji w Polsce elementów amerykańskiej tarczy antyrakietowej. Urodzili się m. in. Bolesław III. Krzywousty, Józef Bartłomiej Zimorowic, Tadeusz Reytan, Adam Chmielowski, Bolesław Prus, Jan Olszewski, Cezary Harasimowicz, Waldemar Milewski. Zmarli natomiast: Jeremi Wiśniowiecki, Tadeusz Zawadzki, Leon Chwistek, Jan Gerhard, Adolf Dymsza, Kazimierz Dziewanowski, Piotr Szczepanik oraz Andrzej Walicki.
1012 - Wojna polsko-niemiecka: Bolesław Chrobry zdobył i spalił gród Lubusz na lewym brzegu Odry.
1086 - Urodził się książę Bolesław III. Krzywousty.
1390 - W Malborku zmarł Konrad III. Zoellner von Rotenstein, wielki mistrz zakonu krzyżackiego od 1382 r.
1391 - Konrad von Wallenrode został wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego; był pierwowzorem bohatera dramatu Adama Mickiewicza.
1597 - We Lwowie urodził się Józef Bartłomiej Zimorowic, poeta, satyryk, autor dzieł historycznych; burmistrz Lwowa.
1618 - Król Zygmunt III. Waza wydał akt zabraniający drukowania i sprzedaży księgi „Zwierciadło Korony Polskiej” Sebastiana Miczyńskiego, ponieważ przyczyniała się do podburzania nastrojów i ataków na ludność żydowską.
1651 - W obozie wojskowym pod Pawłoczą na Ukrainie zmarł książę Jeremi Wiśniowiecki.
1742 - W Hruszówce urodził się Tadeusz Reytan, konfederat barski; w 1773 r. poseł nowogródzki na Sejm nadzwyczajny w Warszawie, w czasie którego w dramatyczny sposób protestował przeciwko zatwierdzeniu I rozbioru Polski.
1831 – Gen. Kazimierz Małachowski został wodzem naczelnym powstania listopadowego.
1845 - W Igołomi pod Krakowem urodził się Adam Chmielowski, Brat Albert, zakonnik, malarz, założyciel zgromadzeń zakonnych albertynów i albertynek oraz przytulisk dla bezdomnych; uczestnik powstania styczniowego; kanonizowany przez papieża Jana Pawła II. w 1989 r.
1847 - W Hrubieszowie urodził się Bolesław Prus, właściwie Aleksander Głowacki herbu Prus, pisarz, prozaik, nowelista i publicysta okresu pozytywizmu, współtwórca polskiego realizmu, kronikarz Warszawy, myśliciel i popularyzator wiedzy; autor powieści „Lalka”, „Faraon” i „Emancypantki”.
1910 - W Poznaniu cesarz Wilhelm II. Hohenzollern dokonał uroczystego otwarcia Zamku Cesarskiego.
1915 - W Bad Homburg zmarł Paul Ehrlich, niemiecki lekarz, chemik, bakteriolog, urodzony w Strzelnie na Dolnym Śląsku (niem. Strehlen); jeden z pionierów chemioterapii; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1908 r.
1915 – I. wojna światowa: Kapitulacja rosyjskiej załogi Twierdzy Modlin przed wojskami niemieckimi.
1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Początek odwrotu Armii Czerwonej na Froncie Południowo-Zachodnim.
1930 - W Warszawie urodził się Jan Olszewski, członek Szarych Szeregów, redaktor „Po prostu”, członek Klubu Krzywego Koła, obrońca w procesach politycznych PRL; współzałożyciel Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, współpracownik KOR; w 1980 r. doradca NSZZ „Solidarność”; współzałożyciel Porozumienia Centrum (1990); jeden z założycieli (1992) i przewodniczący Ruchu dla Rzeczypospolitej; założyciel (1995) i przewodniczący Ruchu Odbudowy Polski; poseł na Sejm, premier RP w latach 1991-92.
1939 - W Katowicach odbył się pogrzeb Wojciecha Korfantego, dyktatora III. powstania śląskiego, posła, jednego z przywódców Chrześcijańskiej Demokracji, wicepremiera rządu RP (1923), więźnia brzeskiego, współtwórcy antysanacyjnego Frontu Morges.
1941 - Niemcy dokonali w Czarnym Lesie pod Stanisławowem masowej egzekucji 800. Polaków.
1942 - Sowiecki nalot na Warszawę. Liczbę zabitych Niemców obliczano na około 60, 300. miało odnieść rany. Straty wśród ludności cywilnej były dużo wyższe: około 200. zabitych i 800. rannych.
1942 - Niemcy rozpoczęli likwidację getta w Kielcach; do 24. sierpnia do obozu zagłady w Treblince wywieźli ok. 20 tys. Żydów, od 1200. do 1500. osób zamordowali na terenie getta.
1942 - Niemcy przeprowadzili likwidację getta w Falenicy, wywożąc jego mieszkańców do obozu zagłady w Treblince.
1943 - Podczas ataku na niemiecką strażnicę graniczną we wsi Sieczychy koło Wyszkowa poległ Tadeusz Zawadzki „Zośka” - harcmistrz, podporucznik Armii Krajowej, bohater książki Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec”.
1943 - W czasie powstania w białostockim getcie zginął jego przywódca Mordechaj Tenenbaum-Tamaroff.
1944 - Powstanie Warszawskie: Oddziały batalionu „Kiliński” wraz z grupami saperskimi i minerskimi zdobyły gmach Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST-y) przy ul. Zielnej. Podczas walk zginęło 25., a do niewoli trafiło 115. niemieckich żołnierzy. Po stronie polskiej zginęło 5., a ciężko rannych zostało 10. powstańców.
1944 - Rozkaz o utworzeniu 2. Armii WP pod dowództwem gen. Karola Świerczewskiego.
1944 - W Barwisze koło Moskwy zmarł Leon Chwistek, malarz, teoretyk sztuki, matematyk, filozof; członek utworzonego w ZSRS Związku Patriotów Polskich.
1947 - W Norymberdze zakończył się proces niemieckich lekarzy oskarżonych o przeprowadzanie zbrodniczych eksperymentów medycznych na więźniach obozów koncentracyjnych.
1952 - Proces przed Sądem Marynarki Wojennej przeciwko oficerom i podoficerom oskarżonym o przynależność do organizacji „kontrrewolucyjnej”.
1955 - W Łodzi urodził się Cezary Harasimowicz, aktor, scenarzysta.
1956 - W Dobrym Mieście urodził się Waldemar Milewicz, dziennikarz, reporter i korespondent wojenny; zginął w Iraku 7. maja 2004 r.
1956 - Elżbieta Krzesińska ustanowiła w Budapeszcie rekord świata w skoku w dal (6,35 m).
1959 – Minister obrony narodowej gen. Marian Spychalski wydał rozkaz o rozformowaniu Wojskowego Korpusu Górniczego, do którego kierowano poborowych uznawanych za zagrażających systemowi komunistycznemu.
1963 – W Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie uruchomiono pierwszy polski laser.
1968 - Interwencja sił zbrojnych Układu Warszawskiego w Czechosłowacji: W nocy z 20. na 21. sierpnia wojska ZSRS, Polski, Węgier, Bułgarii i NRD wkroczyły na terytorium CSRS.
1971 - Zamordowany został, w swoim mieszkaniu w Warszawie, Jan Gerhard, pułkownik LWP, pisarz, publicysta, poseł, redaktor naczelny „Forum”.
1975 - W Górze Kalwarii zmarł Adolf Dymsza, aktor, reżyser, gwiazda polskiego kina i kabaretu; znany z filmów „Antek Policmajster”, „ABC miłości”, „Dodek na froncie”, „Paweł i Gaweł”, „Sportowiec mimo woli”, „Skarb”, „Nikodem Dyzma” i „Cafe pod Minogą”.
1980 - SB aresztowała ponad 20. członków i współpracowników KOR.
1980 - Apel 64. intelektualistów do władz o rozpoczęcie rozmów z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym na Wybrzeżu.
1988 - Spotkanie sekretarza KC Józefa Czyrka z przewodniczącym warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej Andrzejem Stelmachowskim, występującym z upoważnienia Episkopatu i Lecha Wałęsy.
1993 - Premiera filmu „Uprowadzenie Agaty” w reżyserii Marka Piwowskiego.
1998 - W Piszu zmarł Kazimierz Dziewanowski, dziennikarz, publicysta, pisarz, ambasador Polski w Stanach Zjednoczonych w latach 1990-96.
1999 - Premiera komedii sensacyjnej „Fuks” w reżyserii Macieja Dutkiewicza.
2008 – W Warszawie sekretarz stanu USA Condoleezza Rice i minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski podpisali umowę w sprawie lokalizacji w Polsce elementów amerykańskiej tarczy antyrakietowej. W 2009 r. strona amerykańska zmieniła plany w sprawie tarczy antyrakietowej i zrezygnowała z rozmieszczenia w Polsce i Czechach stacjonarnej tarczy antyrakietowej. Do planów jej budowy powrócono w 2016 r., po agresji Rosji na wschodnią Ukrainę.
2014 - Zmarł Edmund Szoka, amerykański duchowny katolicki pochodzenia polskiego, arcybiskup Detroit, kardynał, Gubernator Państwa Watykańskiego (1997-2006).
2020 - Po wielu latach zmagań z chorobą w wieku 78. lat w Lublinie zmarł piosenkarz, gitarzysta, aktor – Piotr Szczepanik; wykonawca takich przebojów jak m.in. „Goniąc Kormorany”, „Żółte kalendarze”, „Kochać”, „Nigdy więcej”.
2020 – W Warszawie zmarł Andrzej Walicki, współtwórca, tzw. warszawskiej szkoły historyków idei, wykładowca wielu polskich i zagranicznych uczelni wyższych. Do najważniejszych publikacji Walickiego należą: „Osobowość a historia. Studia z dziejów literatury i myśli rosyjskiej”, „Rosyjska filozofia i myśl społeczna. Od Oświecenia do marksizmu”, „Między filozofią, religią i polityką. Studia o myśli polskiej epoki romantyzmu”.
źródło: PAP