Brytyjsko-amerykański zespół naukowców zaproponował zupełnie nowe podejście do projektowania i opracowywania szczepionek. Nazwano je „wakcynologią proaktywną”, a jej cechą charakterystyczną jest to, że preparat uodparniający tworzony jest jeszcze przed pojawieniem się patogenu. Artykuł na ten temat ukazał się w czasopiśmie „Nature Nanotechnology” (http://dx.doi.org/10.1038/s41565-024-01655-9).

Szczepionka działa poprzez szkolenie układu odpornościowego organizmu w zakresie rozpoznawania określonych regionów ośmiu różnych koronawirusów, w tym SARS-CoV-1, SARS-CoV-2 i kilku innych, które obecnie krążą w populacjach nietoperzy i potencjalnie mogą przenosić się na ludzi, co mogłoby poskutkować pojawieniem się nowej pandemii. Jak wyjaśniają autorzy badania, kluczem do jej skuteczności jest to, że określone regiony wirusa, przeciwko któremu jest skierowana, pojawiają się również w wielu pokrewnych koronawirusach. Ucząc układ odpornościowy, aby atakował właśnie te regiony, zapewnia się więc ochronę nawet przed nieobecnymi w szczepionce koronawirusami; także tymi, które nie zostały jeszcze zidentyfikowane.

Przykładowo: choć nowa szczepionka nie zawiera wirusa SARS-CoV-1, który spowodował epidemię w 2003 r., wywołuje skuteczną odpowiedź immunologiczną przeciwko niemu. „Naszym celem jest stworzenie preparatu, który uchroni nas przed kolejną pandemią i przygotuje do niej jeszcze zanim nadejdzie” - mówi jeden z autorów publikacji dr Rory Hills z Wydziału Farmakologii Uniwersytetu w Cambridge.

„Wcale nie musimy czekać, aż pojawią się nowe koronawirusy. Wiemy już bowiem o nich wystarczająco dużo, a także o różnych reakcjach immunologicznych na nie, aby od razu przystąpić do tworzenia szczepionek ochronnych przeciwko nawet nieznanym wirusom należącym do tej rodziny. Naukowcy wykonali świetną robotę tak szybko tworząc wysoce skuteczną szczepionkę przeciwko Covid-19 podczas ostatniej pandemii, jednak i tak nie uniknęliśmy poważnego kryzysu, którym spowodował ogromną liczbę zgonów. Dlatego trzeba się zastanowić, jak możemy osiągnąć jeszcze lepsze wyniki w przyszłości. Potężnym elementem tego jest rozpoczęcie opracowywania szczepionek z wyprzedzeniem” – dodaje prof. Mark Howarth z tej samej uczelni.

Nowa szczepionka o nazwie „Quartet Nanocage” opiera się na nanocząstce, będącej kompleksem różnych białek utrzymywanych razem przez niezwykle silne interakcje. Do nanocząstki za pomocą opracowanego przez autorów „superkleju białkowego” przyczepione są łańcuchy antygenów wirusowych. Obejmują one całą pulę antygenów, dzięki czemu układ odpornościowy może się nauczyć, by atakować określone regiony, które są wspólne dla szerokiego zakresu koronawirusów. Eksperymenty potwierdziły, że szczepionka wywołuje żądaną wymaganą odpowiedź immunologiczną u myszy.

Dodatkową jej zaletą jest prosta struktura i stosunkowo łatwe przygotowanie, co - zdaniem naukowców - powinno przyspieszyć wprowadzenie jej do badań klinicznych. Technologia ta ma również potencjał do wykorzystania przy opracowywaniu szczepionek w celu ochrony przed wieloma innymi wyzwaniami zdrowotnymi.