Przejdź do treści

Święto Konstytucji 3 Maja. „Witaj Maj! Trzeci Maj, u Polaków błogi raj!”

Źródło: canva.com/Telewizja Republika

231 lat temu, 3 maja 1791 r., Sejm Czteroletni przyjął ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 maja. Była to druga na świecie i pierwsza w Europie ustawa regulująca organizację władz państwowych, a także prawa i obowiązki obywateli, wciąż jeszcze podzielonych na stany.

Polska niemal od początku XVIII w. była państwem niesuwerennym. Z tego, że uzależniona od wschodniego sąsiada Rzeczpospolita jest słaba, a jej ustrój wymaga naprawy, zdawano sobie już sprawę w latach dwudziestych XVIII w.

Na potrzeby przemian wskazywali król Stanisław August Poniatowski oraz Familia Czartoryskich, jednak kiedy wbrew stanowisku Rosji próbowali te reformy przeforsować, Polska zapłaciła za to pierwszym rozbiorem.

Sejm Czteroletni rozpoczął obrady w 1788, jednak dopiero latem 1790 r. wprowadzono do sejmu sporządzony w duchu ideologii republikańskiej projekt nowej konstytucji autorstwa Ignacego Potockiego. Osłabiał on władzę króla, czynił bezsilnym rząd, a sejmowi kazał tworzyć ustawy z większości instrukcji poselskich, hegemonem z kolei miały być sejmiki. Projekt likwidował także wolną elekcję i ustanawiał tron dziedziczny. Dyskusja w kwestii sukcesji ożywiła dawne obawy przed monarchą do tego stopnia, że pozostającym w sejmie klientom wrogich mu magnatów udało się nie dopuścić do sukcesji – zgodzono się jedynie na elekcję następcy za życia Stanisława Augusta.

Konstytucja była przełomowa z wielu punktów widzenia. Umożliwiła sprawne działanie sejmu, z którego wyrugowano „liberum veto”, wprowadzono głosowanie większością, a decyzje sejmu nie mogły być kwestionowane przez sejmiki. Stworzyła sprężystą władzę wykonawczą z rządem zwanym Strażą Praw i „niemalowanym” (realnie, a nie tylko formalnie działającym) królem na czele, przyjmując monteskiuszowski trójpodział władzy.

Sukcesja tronu zastąpiła wolną elekcję, przy czym wyznaczony na następcę po Stanisławie Auguście Elektor Saski nie miał syna – przyszłą dynastię miał tworzyć mąż jego córki, „infantki polskiej”. Ustawa Rządowa rozszerzyła również podmiot polskiej demokracji – mieszczanie, choć nie stanowili osobnej izby parlamentu, zyskali realny wpływ na ustawodawstwo przez swoich „ablegatów”. Chłopów uznano za integralną część narodu i „najdzielniejszą kraju siłę”. Władza sądownicza pozostawała oddzielna od ustawodawczej i wykonawczej.

Więcej w materiale poniżej.


PAP/Zamek Królewski w Warszawie

Wiadomości

SPRAWDŹ TO!

Prawo jazdy w wieku 17 lat. Polacy za czy przeciw?

Skąd oni biorą takich ludzi? | Mówi się Jacek Sobala

HIT DNIA

Siemoniak obraża się na TVN24. Oberwało się Olejnik! WIDEO

Kogo jeszcze Donald Tusk poprosi o pomoc w rządzeniu Polską?

Rząd planuje kary. Prawnicy: to będzie nieskuteczne

Armageddon w USA. Tylko w Teksasie śnieżyce, powodzie i pożary

Trump Make Disney Great Again! Koniec z różnorodnością!

Trump się nie zawahał. Potężne cięcia w amerykańskiej biurokracji

Coś dzieje się wewnątrz Ziemi. To wpłynie na długość dnia...

Marc Fogel wrócił do USA po latach w rosyjskiej niewoli

AKTUALIZACJA

Kanonada wybuchów w Kijowie. Zaatakowali pociskami balistycznymi

Jest projekt zmiany nazwy Grenlandii. Co na to Trump?

ESA zaprezentowała satelitę Biomass. Będzie mierzyć lasy na Ziemi

USA na skraju bankructwa. Musk ostrzega i wskazuje wyjście

Sabotaż w niemieckiej marynarce wojennej. Uszkodzone okręty

Najnowsze

Prawo jazdy w wieku 17 lat. Polacy za czy przeciw?

SPRAWDŹ TO!

Rząd planuje kary. Prawnicy: to będzie nieskuteczne

Armageddon w USA. Tylko w Teksasie śnieżyce, powodzie i pożary

Trump Make Disney Great Again! Koniec z różnorodnością!

Trump się nie zawahał. Potężne cięcia w amerykańskiej biurokracji

Skąd oni biorą takich ludzi? | Mówi się Jacek Sobala

Siemoniak obraża się na TVN24. Oberwało się Olejnik! WIDEO

HIT DNIA

Kogo jeszcze Donald Tusk poprosi o pomoc w rządzeniu Polską?