"Blisko trzy lata funkcjonowania nowej ustawy o zasadach finansowania nauki pokazały, że aby zapewnić bardziej efektywną promocję wyników badań naukowych, poprawić dostęp do infrastruktury badawczej, a także zwiększyć udział polskich naukowców w międzynarodowych przedsięwzięciach niezbędne są dalsze usprawnienia systemu finansowania nauki" - czytamy w uzasadnieniu projektu ustawy.

Projekt ma m.in. zwiększyć umiędzynarodowienie polskiej nauki, usprawnić procedury i zasady przyznawania środków finansowych na naukę, rozszerzyć dostęp do informacji o finansowaniu nauki w Polsce za pomocą zintegrowanego informatycznego systemu zarządzania nauką "POL-on".

Obecnie obowiązujące przepisy - czytamy w uzasadnieniu projektu - dotyczące przedsięwzięć inwestycyjnych są barierą dla współpracy międzynarodowej oraz finansowania lub współfinansowania uczestnictwa polskich naukowców w przedsięwzięciach międzynarodowych. Aby ułatwić priorytetowe finansowanie inwestycji o kluczowym znaczeniu dla rozwoju polskiej nauki, w ustawie postanowiono zdefiniować strategiczną infrastrukturę badawczą i zmodyfikować pojęcie dużej infrastruktury badawczej. Infrastruktura ta będzie wpisana na Polską Mapę Drogową Infrastruktury Badawczej. Wnioski o wpisanie przedsięwzięcia do Mapy Drogowej będą mogły składać jednostki i konsorcja naukowe, centra naukowo-przemysłowe, centra naukowe PAN.

Kolejna planowana zmiana dotyczy procedur i zasad przyznawania środków finansowych na naukę. Zgodnie z nowelizacją, nie trzeba będzie zasięgać opinii zespołów oceniających i recenzentów, bo środki finansowe na naukę będą przyznawane w oparciu o algorytm oparty na danych liczbowych.

Rządowy projekt zakłada też wprowadzenie przepisów określających czynniki, od których zależy wysokość dotacji na utrzymanie potencjału badawczego jednostki naukowej, dotacji na działalność podstawowych jednostek naukowych uczelni, jednostek naukowych PAN oraz dotacji przeznaczanej na działalność polegającą na prowadzeniu badań naukowych lub prac rozwojowych oraz zadań z nimi związanych, służących rozwojowi młodych naukowców.

Planowana jest też zmiana w przyznawaniu tzw. dotacji statutowych dla tych jednostek, które w trakcie okresowej oceny otrzymały najniższą kategorię naukową - C. Już teraz otrzymują one niższą dotację niż jednostki o wyższych kategoriach. Po nowelizacji środki te jeszcze się zmniejszą. Zgodnie z rządową propozycją wyłącznie w ciągu roku po przyznaniu kategorii C jednostka będzie mogła otrzymywać dotację na prowadzenie badań naukowych lub prac rozwojowych, służących rozwojowi młodych naukowców oraz uczestników studiów doktoranckich. W przypadku gdy jednostce przyznana zostanie ponownie kategoria C, nie będzie mogła ona otrzymać żadnych środków na finansowanie działalności statutowej, aż do czasu podwyższenia jej kategorii naukowej.

Jednostki z kategorii C będą mogły otrzymać dotację na finansowanie kosztów restrukturyzacji w czasie dwóch lat po roku przyznania tej kategorii. Środki te będą przyznawane na podstawie złożonych wniosków, po ich pozytywnej ocenie przez specjalny zespół.

Proponowane przez rząd zmiany przepisów umożliwią też dofinansowanie działalności statutowej zupełnie nowych jednostek naukowych, tworzonych przez zespoły o dużym dorobku naukowym. Rząd chce też zwiększyć elastyczność w ustalaniu wysokości nagród przyznawanych przez ministra nauki za osiągnięcia naukowe.

Projekt nowelizacji wprowadzi również przepisy dotyczące Systemu Informacji o Nauce i Szkolnictwie Wyższym „POL-on”, w którym przetwarzane będą informacje nt. jednostek naukowych oraz ich osiągnięć naukowych, innowacyjnych, wdrożeniowych. Zgodnie z założeniami jednostki naukowe, które posiadają kategorię naukową i ubiegają się o środki finansowe na utrzymanie potencjału badawczego, będą zobowiązane do wprowadzania podstawowych informacji o jednostce naukowej i o realizowanych badaniach naukowych i pracach rozwojowych finansowanych ze środków budżetowych.

Proponowane zmiany mają również doprowadzić do koncentracji środków finansowych przeznaczonych na upowszechnianie nauki. W projekcie ustawy doprecyzowano katalog zadań związanych z upowszechnianiem nauki tak, aby środki finansowe były przeznaczane jedynie na zadania najlepiej promujące osiągnięcia polskiej nauki. Finansowanie tej działalności będzie obejmowało m.in. promowanie rozwiązań innowacyjnych wykorzystujących wyniki badań naukowych lub prac rozwojowych w ramach targów, wystaw i ekspozycji w kraju lub za granicą.