Przejdź do treści
Republika O godzinie 20:20 gośćmi Danuty Holeckiej w programie "Dzisiaj" w Republice będą Rafał Bochenek z Prawa i Sprawiedliwości oraz Bartosz Romowicz z Polski 2050
19:54 Sejmowa komisja regulaminowa, spraw poselskich i immunitetowych zarekomendowała uchylenie immunitetu posłowi PiS Antoniemu Macierewiczowi. Prokurator zamierza postawić mu zarzut, że jako szef podkomisji smoleńskiej ujawnił ściśle tajne informacje
17:41 Warszawa: sąd przedłużył o sześć miesięcy areszt dla Mieszka R., podejrzanego o morderstwo na Uniwersytecie Warszawskim
17:20 Holenderski kolarz Olav Kooij wygrał w Legnicy pierwszy etap 82. Tour de Pologne
Wydarzenie 6 sierpnia przed Sejmem, przed oraz podczas zaprzysiężenia Karola Nawrockiego, odbędzie się wielkie zgromadzenie Polaków. Później - odbędzie się biało-czerwony Marsz na Plac Zamkowy
Zaproszenie Klub „Gazety Polskiej” w Perth Australia zaprasza na obchody 81. rocznicy Powstania Warszawskiego, 10 sierpnia 2025 r. (niedziela), g. 9.30 Msza św. - g. 10.45projekcja filmu „Sierpniowe Niebo. 63 Dni Chwały”, 35 Eighth Ave, Maylands
Wydarzenie Klub „Gazety Polskiej” Pabianice zaprasza na XI Festyn Patriotyczno-Rodzinny, 15 sierpnia 2025 r. godz. 10:00 Msza Św. Godz. 16:00 - rozpoczęcie, Parafia Św. Maksymiliana Marii Kolbego, ul. Jana Pawła II 46, Pabianice
Portal tvrepublika.pl informacje z kraju i świata 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu. Nie zasypiamy nigdy. Bądź z nami!

„Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej lekturą tegorocznego Narodowego Czytania, któremu patronuje Para Prezydencka

Źródło: Twitter@dziejepl

Para Prezydencka na stronie prezydent.pl zaprosiła na tegoroczne Narodowe Czytanie. Lekturą 12. akcji jest "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej. Narodowe czytanie odbędzie się w sobotę 9 września."Nad Niemnem" nie zrewolucjonizowało polskiej prozy, takich ambicji zresztą Eliza Orzeszkowa nie miała, ale wpłynęło na wyobraźnię literacką następnych pokoleń - mówi PAP prof. Beata Utkowska. "Nad Niemnem" jest lekturą tegorocznego Narodowego Czytania, które w sobotę odbędzie się także poza granicami Polski.

Po raz pierwszy pomysł powieści o stosunkach starszego i młodszego pokolenia pt. "Mezalians" pojawił się podczas rozmów z Marianem Gawalewiczem, który jako redaktor warszawskiego "Tygodnika Powszechnego" namawiał Elizę Orzeszkową do współpracy w 1884 r. "Pomysł fabuły - +panna z dworu+, która wychodzi za mąż za zagrodowego szlachcica – krystalizował się w następnym roku, a w czerwcu 1886 r. Orzeszkowa rozpoczęła pisanie w Miniewiczach nad Niemnem, do których od paru lat jeździła na letni pobyt" – powiedziała PAP dr Agnieszka Bąbel z Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.

👉Narodowe Czytanie to piękne👍 wydarzenie, które współtworzą miłośnicy 🇵🇱 literatury i wszyscy, którzy lubią czytać. Już w sobotę 🗓️9 września Para Prezydencka🇵🇱🇵🇱 zaprasza na tegoroczne Narodowe Czytanie 2023. 👉Lekturą 12. odsłony akcji jest „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej. pic.twitter.com/GZqK9v9dkM

— PLinGrodno (@PLinGrodno) August 30, 2023

W liście z tego czasu do znajomej Heleny Piltzowej Orzeszkowa stwierdzała: "Tę zaś powieść tu napisać muszę tym konieczniej, że rozwija się na tle natury i ludu tego miejsca". Pisząc powieść, pisarka wiele zaczerpnęła z otaczającej rzeczywistości. Badaczka z IBL zwróciła uwagę, że swoje pierwowzory mają konkretne miejsca geograficzne – Korczyn ma odpowiednik w Miniewiczach, a Bohatyrowicze istnieją naprawdę. Dotyczy to także osób: Jan Kamieński, powstaniec styczniowy i zesłaniec, spokrewniony i zaprzyjaźniony z Orzeszkową właściciel Miniewicz, stanowił wzór dla Andrzeja Korczyńskiego, zaś pierwowzorem Anzelma Bohatyrowicza był dziwak Strzałkowski. Odzwierciedlenie w rzeczywistości mają także opisane w powieści sytuacje. O weselu w szlacheckim zaścianku, zabawach z echem i połowie jacicy na Niemnie wspominali letni goście Orzeszkowej, np. Apolonia Makowska. Autentyczne są również zgromadzone licznie w powieści przysłowia, pieśni, opowieści (np. legenda o Janie i Cecylii), opisy obyczajów oraz przyrody, szczególnie miejscowej flory. "Zbierając materiały, pisarka przeprowadzała w okolicy regularne studia etnograficzno-botaniczne" - wskazała dr Agnieszka Bąbel.

"Tygodnik Powszechny" przestał jednak ukazywać się w 1885 r. Pisarka wahała się wówczas, komu dać tekst do druku. Ostatecznie przyrzekła go Ludwikowi Jenikemu z "Tygodnika Ilustrowanego".

„Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej będzie lekturą tegorocznego Narodowego Czytania 🇵🇱📖 #NarodoweCzytanie

Finał akcji odbędzie się w sobotę 9 września, ale od dziś można przesyłać zgłoszenia uczestnictwa 👇https://t.co/10RPyjetK1

— Instytut Książki (@InstytutKsiazki) June 6, 2023

 "Nad Niemnem" spotkało się z pozytywnym odbiorem. "Powieścią zachwyceni byli już pierwsi czytelnicy, którzy słuchali głośnej lektury w Miniewiczach w trakcie powstawania utworu. Redakcja +Tygodnika Ilustrowanego+ zrezygnowała z pierwotnego pomysłu dokonywania skrótów z uwagi na wielkie walory artystyczne utworu i zamiast tego, opublikowała kilka dodatków powieściowych. Zgodnie z ówczesną praktyką, +Nad Niemnem+ doczekało się po opublikowaniu wersji książkowej, kilkunastu recenzji i omówień – zazwyczaj pełnych gorących pochwał. Bardzo podobała się kompozycja utworu, jego język, wymowa ideowa, czyli pochwała pracy i zgody, patriotyzm oraz udane połączenie dydaktyzmu i realizmu, na co zwracali uwagę Aleksander Świętochowski, Piotr Chmielowski i Jan Ludwik Popławski. Nieliczni - Edward Siwiński, Józefa Sawicka-Ostoja, Ludwik Jenike - krytykowali jednak wątpliwe psychologiczne prawdopodobieństwo wątku romansowego" – powiedziała Agnieszka Bąbel. Do gorących wielbicieli "Nad Niemnem" należał Adam Asnyk, bardzo cenili je Władysław Stanisław Reymont i Stanisław Brzozowski, a już w XX w. Czesław Miłosz.

Literaturoznawcy wskazują, że "Nad Niemnem" koresponduje z "Panem Tadeuszem" Adama Mickiewicza. Agnieszka Bąbel zaznaczyła, że "podobieństwa klimatu +Nad Niemnem+ i +Pana Tadeusza+ podkreślali już pierwsi krytycy, m.in. Piotr Chmielowski, którzy chętnie przyznali tej powieści miano pozytywistycznego eposu". "Rozpoznanie to powtarzali później badacze literatury, np. Julian Krzyżanowski w rozprawie +Epos Orzeszkowej+. Obrazy piękna nadniemeńskiej przyrody, szeroko zakrojony, barwny portret szlacheckiego środowiska - w powieści występuje blisko 100 postaci, ważna chwila dziejowa jako tło historyczne, pogodna wymowa utworu - to cechy, które wydawały się zbieżne na pierwszy rzut oka" - przypomniała.

"Pod względem nawiązań do wzorców literackich Orzeszkowa była tyleż +młodszą siostrą Mickiewicza+, ile pilną uczennicą powieściopisarzy starszego pokolenia, m.in. Józefa Ignacego Kraszewskiego i Józefa Korzeniowskiego. Można uznać, że wątek mezaliansu w literaturze europejskiej zapoczątkował już dramat Fryderyka Schillera +Intryga i miłość+ w XVIII w., a np. oparcie koncepcji utworu na skontrastowaniu dwóch światów można znaleźć u Kraszewskiego (+Pałac i folwark+), Korzeniowskiego (+Krewni+, +Kollokacja+) oraz Bolesława Prusa (+Placówka+)" - wyjaśniła dr Agnieszka Bąbel.

Prof. Beata Utkowska wskazała, że "Orzeszkowa buduje swoją opowieść zgodnie z poetyką realizmu, którego była zwolenniczką i którego tradycję – razem z innymi czołowymi polskimi pozytywistami – współtworzyła". "Narrację +Nad Niemnem+ cechuje zatem dbałość o realia, szczegółowość, przedmiotowość, wiarygodność obrazowania. Realizm Orzeszkowej jest jednak podporządkowany dydaktyce i służebny wobec wpisanych w tę powieść popowstaniowych ideałów demokratyzmu, solidaryzmu, patriotyzmu. Dlatego jest on wielokrotnie naginany. Widać to zarówno na poziomie kompozycji tekstu, cechującej się nadzwyczajną harmonią i dyscypliną, jak i fabuły, która eksponuje wątek Jana i Justyny oraz kreuje ich na spadkobierców owych postyczniowych wartości" - powiedziała.

Zryw narodowy 1863 roku odgrywa ważną rolę w powieści. Jak oceniła prof. Utkowska, jest ono "fundamentem, na którym Orzeszkowa zbudowała cały powieściowy świat – układy społeczne, systemy wartości, ideowe przesłania". Ze względu na rosyjską cenzurę pisarka mówiła jednak o powstaniu językiem ezopowym, pełnym metafor i niedomówień, jednak czytelnicy nie mieli kłopotu z deszyfracją. "

Orzeszkowa wiąże nadzieję z młodym pokoleniem. Zaznaczyła, że "Nad Niemnem" zajmuje w historii literatury polskiej miejsce jeśli nie arcydzieła, to z pewnością powieści wybitnej. "Nie bez przyczyny mówi się, że to prozatorski odpowiednik +Pana Tadeusza+, +powieściowy epos dydaktyczny+, jedyny w epoce pozytywizmu. +Nad Niemnem+ nie zrewolucjonizowało polskiej prozy, takich ambicji zresztą Orzeszkowa nie miała, ale wpłynęło na wyobraźnię literacką następnych pokoleń, od Stefana Żeromskiego i Stanisława Wyspiańskiego poczynając, na Czesławie Miłoszu kończąc" - podkreśliła.

Oceniła również, że "społeczno-narodowe przesłania +Nad Niemnem+, w połączeniu z powszechnie odbieraną jako nudna warstwą fabularną powieści i rozbudowanymi opisami przyrody, skutecznie zamykają utwór przed współczesnym czytelnikiem, szczególnie młodym".

 "Być może dałoby się jednak wskazać i inne pokłady interpretacyjne powieści, bliższe dzisiejszemu paradygmatowi humanistycznemu. Aktualne i wcale nieanachroniczne wydają się diagnozy Orzeszkowej dotyczące procesu narastania wrogości społecznej, postępującej obcości poszczególnych grup i środowisk. Myślę, że socjologiczna lektura +Nad Niemnem+ sporo mogłaby powiedzieć i o dzisiejszej Polsce. Potencjał widziałabym w proekologicznej fabule powieści – Orzeszkowa pokazuje przecież, że nawet jeśli człowiek zajmuje uprzywilejowane miejsce w świecie przyrody, to wcale nie jest jej władcą i ma obowiązek szanować ją i chronić. Atrakcyjne, jak sądzę, mogłyby być próby odczytania postaci Justyny przez pryzmat już nie XIX-wiecznej emancypacji, ale współczesnego problemu kształtowania - także kobiecej - podmiotowości i tożsamości: prawa do samostanowienia, sprzeciwu wobec społecznych i obyczajowych norm, wyboru trudniejszej, ale własnej drogi. Możliwa jest również antropologiczna interpretacja, ujmująca proces poznawania przez Justynę ludu w kategoriach spotkania z Innym" - oceniła prof. Beata Utkowska.

PAP, Twitter

Polecamy Sejm

Wiadomości

Ambasador USA przy NATO: Putin jest chory i nielogiczny, ale raczej nie chce zmierzyć się z najpotężniejszym wojskiem na świecie

Koalicja 13. grudnia nie odpuszcza. Tym razem chcą głowy Antoniego Macierewicza

102-latek przeszedł operację biodra w szpitalu w Bełchatowie

Ministerstwo klimatu: Witold Koss odwołany ze stanowiska dyrektora generalnego Lasów Państwowych

Sachajko: obecny rząd przyjmuje takie ustawy, które drenują polski budżet

Pietrykowski z Polski 2050: do spotkania Duda – Hołownia dziś nie dojdzie

Bosak w Republice: Hołownia nie wygląda mi na samobójcę politycznego

Messi kontuzjowany. Czy Inter poradzi sobie bez lidera?

Prowadząca koncert „Warszawiacy śpiewają (nie)zakazane piosenki” uderzyła w Tomasza Wolnego

Polska Federacja Ruchów Obrony Życia zaapelowała do Prezydenta RP ws. ustawy o prawach pacjenta

Nad Polskę zbliża się wyż Ines. Wraca wakacyjna aura!

Katarzyna Zielińska świętuje 12. rocznicę ślubu! Pokazała prywatne zdjęcia z przedszkola

Wystawił ponad 1700 recept, co umożliwiło lewy handel lekami psychotropowymi

Makabryczna zbrodnia na kampusie UW. Jest decyzja sądu

Czego po prezydencie Nawrockim spodziewają się Polacy? Jest nowy sondaż

Najnowsze

Ambasador USA przy NATO: Putin jest chory i nielogiczny, ale raczej nie chce zmierzyć się z najpotężniejszym wojskiem na świecie

Sachajko: obecny rząd przyjmuje takie ustawy, które drenują polski budżet

Duda Hołownia w Sejmie

Pietrykowski z Polski 2050: do spotkania Duda – Hołownia dziś nie dojdzie

Bosak w Republice: Hołownia nie wygląda mi na samobójcę politycznego

Messi kontuzjowany. Czy Inter poradzi sobie bez lidera?

Koalicja 13. grudnia nie odpuszcza. Tym razem chcą głowy Antoniego Macierewicza

102-latek przeszedł operację biodra w szpitalu w Bełchatowie

Ministerstwo klimatu: Witold Koss odwołany ze stanowiska dyrektora generalnego Lasów Państwowych