Według niektórych szacunków w Piaśnicy zabito i pochowano 12-14 tys. osób - głównie mieszkających na Pomorzu Polaków, zamordowanych przez Niemców w 1939 r. Jesienią 1946 r. przeprowadzono częściową ekshumację szczątków ofiar mordów.

Pion śledczy gdańskiego IPN, który od dwóch lat prowadzi śledztwo w sprawie tych masowych zabójstw, już jakiś czas temu znalazł dokumenty mówiące, iż w trakcie ekshumacji wykonano bogatą dokumentację fotograficzną i znaleziono ponad 200 przedmiotów należących do zabitych. Ślad po przedmiotach zaginął, zupełnie niedawno śledczym udało się jednak odnaleźć kilka nieznanych dotąd zdjęć dokumentujących ekshumację.

Jak poinformował naczelnik Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku prokurator Maciej Schulz, nieznane fotografie z ekshumacji prokuratorzy znaleźli w Archiwum Państwowym w Poznaniu. Schulz wyjaśnił, że znalezisko to jest o tyle cenne, że dotąd historykom i śledczym znanych było tylko kilkanaście zdjęć przedstawiających ekshumację.

Pracownikom IPN badającym sprawę Piaśnicy udało się też dotrzeć do autora fotografii z ekshumacji - ponad 80-letniego dziś mężczyzny mieszkającego na południu Polski. W 1946 r. miał on 17 lat i mieszkał w Wejherowie, zbiegiem okoliczności wykonywał dokumentację fotograficzną w czasie prac ekshumacyjnych. Okazało się jednak, że mężczyzna nie posiada negatywów wykonanych przez siebie zdjęć. Z jego pamięci wynika, że zrobił ich wówczas ponad sto i był jedynym fotografem dokumentującym prace.

Zdaniem IPN część zdjęć wykonanych przez fotografa mogła zachować się w tzw. „Albumach Piaśnickich” – szczególnych księgach pamiątkowych zawierających fotografie dokumentujące przebieg egzekucji, ekshumacji i uroczystości ku czci zamordowanych. Na przełomie lat 40. i 50. ub.w. wykonano kilka egzemplarzy takich albumów: trafiły one do osób szczególnie zasłużonych dla uczczenia piaśnickich ofiar hitlerowców.

IPN apeluje o kontakt do wszystkich, którzy mają jakąkolwiek wiedzę dotyczącą losów albumów oraz innych dokumentów czy pamiątek związanych z mordami w Piaśnicy. Dużą wagę instytut przykłada do zdjęć: zarówno z egzekucji, jak i z ekshumacji. Jeśli chodzi o egzekucje, to - jak dotąd - znanych było siedem zdjęć uznawanych za dokumentujące mord w Piaśnicy. W trakcie prowadzonego właśnie śledztwa prokuratorzy natrafili jednak na informacje, które każą przypuszczać, że zdjęcia te wykonano nie w Piaśnicy, a w innym miejscu mordów - w Rudzkim Moście, koło Tucholi. - Będziemy to jeszcze badać – powiedział Schulz.

Pracownikom IPN bardzo zależy także na odnalezieniu należących do ofiar przedmiotów, na które natrafiono w czasie ekshumacji w Piaśnicy. Były to m.in. krzyżyki, medaliony, obrączki, modlitewniki, zegarki. Wiadomo, że przedmioty te trafiły do sopockiego oddziału Polskiego Związku Zachodniego. Organizację zlikwidowano w 1950 r. i ślad po przedmiotach z Piaśnicy zaginął.

Wszelkie informacje, które mogą pomóc w ustaleniu losów fotografii i pamiątek, można przesyłać do Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku, ul. Witomińska 19, 81-311 Gdynia lub kierować pod nr tel. (58) 6606745.

W połowie października 1939 r. Niemcy rozpoczęli masowe egzekucje w lesie w Piaśnicy. Hitlerowcy zamordowali tam kilkanaście tysięcy osób, głównie przedstawicieli polskiej inteligencji: nauczycieli, wojskowych, urzędników, duchownych, działaczy społecznych i politycznych z Pomorza Gdańskiego, a także cudzoziemców - w tym pacjentów niemieckich szpitali psychiatrycznych przywożonych pociągami z III Rzeszy.

Dla zatarcia śladów zbrodni hitlerowcy sprowadzili więźniów z obozu koncentracyjnego Stutthof, którzy latem i jesienią 1944 r. musieli wydobywać ze zbiorowych grobów zwłoki ofiar i je palić. Trwało to kilka tygodni. Po wykonaniu pracy więźniów rozstrzelano, a ich ciała spalono i pochowano w lesie.

Wielu sprawców mordów w piaśnickich lasach zostało po II wojnie światowej osądzonych. W poszukiwaniu pozostałych winnych w kwietniu 1967 r. Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Gdańsku wszczęła śledztwo. Po zgromadzeniu szeregu dowodów i wyjaśnieniu części istotnych okoliczności zbrodni, zostało ono zawieszone w 1975 r.

We wrześniu 2011 r. postępowanie zdecydował się podjąć na nowo gdański IPN, którego prokuratorzy próbują ustalić nieznane dotąd okoliczności mordów, a także jak najpełniejszą liczbę i imienną listę ofiar: dotąd bowiem udało się poznać nazwiska tylko kilkuset osób zamordowanych w Piaśnicy i pochowanych w około 30 masowych mogiłach.

mp, pap, fot. Boston9/CC