W środę Ministerstwo Edukacji i Nauki skierowało do konsultacji publicznych projekt nowelizacji rozporządzenia w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, m.in. w zakresie zmian na liście lektur szkolnych.

MEiN proponuje w projekcie usunąć z listy lektur dla klas I-III szkoły podstawowej następujące pozycje: Alina Centkiewiczowa i Czesław Centkiewicz „Zaczarowana zagroda”, Mira Jaworczakowa „Oto jest Kasia”, Leszek Kołakowski „Kto z was chciałby rozweselić pechowego nosorożca?” i Marcin Pałasz „Sposób na Elfa”.

Dzieciństwo Karola Wojtyły i Marii Skłodowskiej-Curie w spisie lektur

Proponuje zaś dodanie innych pozycji. Są to: Dorota Gellner „Wścibscy”, Julita Grodek „Mania, dziewczyna inna niż wszystkie. Opowieść o Marii Skłodowskiej-Curie”, Piotr Kordyasz „Lolek. Opowiadania o dzieciństwie Karola Wojtyły” (fragmenty), Zofia Kossak-Szczucka „Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata”, Åsa Lind „Piaskowy Wilk”, Aleksandra i Daniel Mizielińscy „Którędy do Yellowstone? Dzika podróż po parkach narodowych”.

Jak przypomniano w uzasadnieniu do projektu, obecnie w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej w klasach I–III szkoły podstawowej, przedstawiona jest propozycja lektur do wspólnego i indywidualnego czytania oraz wskazane są cele kształcenia opisane w odniesieniu do czterech obszarów rozwojowych dziecka: fizycznego, emocjonalnego, społecznego i poznawczego oraz treści nauczania jako wymagania szczegółowe.

Wymagania szczegółowe w edukacji polonistycznej i edukacji społecznej wskazują m.in. na umiejętność słuchania z uwagą przez ucznia lektur i innych tekstów czytanych przez nauczyciela, uczniów i inne osoby oraz czytanie samodzielnie wybranych książek również w odniesieniu do orientacji historycznej, w której uczeń opowiada historię własnej rodziny, przedstawia wybrane postacie i prezentuje informacje o wielkich Polakach.

Stąd – jak podano – zaproponowano ze względu na walory wychowawcze dodanie właśnie tych lektur do listy dla najmłodszych uczniów. Z kolei, jeśli chodzi o lektury, których usunięcie zaproponowano, uzasadniono to tym, że nie odzwierciedlają zapisanych w podstawie celów dotyczących rozwoju emocjonalnego uczniów. Chodzi m.in. o umiejętność rozumienia odczuć zwierząt, wyrażania tych stanów za pomocą wypowiedzi ustnych i pisemnych oraz artystycznych form wyrazu, określanie, co jest dobre, a co jest złe w otaczającym go świecie i w świecie poznawanych tekstów oraz podawanie uzasadnienia swojego zdania, a także naśladowanie i przyjmowanie jako własne zachowania dobre na podstawie doświadczeń ze świata realnego oraz przykładów płynących z tekstów literackich, filmów i innych źródeł.

Lektury starszych klas też mają ulec zmianie

Jeśli chodzi o listę lektur dla klas IV-VI szkoły podstawowej, w projekcie zaproponowano usunięcie z niej pozycji, w której – jako podano w uzasadnieniu – „zastrzeżenia budzi warstwa składniowo-leksykalna języka oraz zawartość merytoryczna (m.in. kreacja świata przedstawionego)”. Chodzi o książkę Rafała Kosika „Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi”, która jest obecnie lekturą obowiązkową. Z kolei w przypadku lektur uzupełniających dla klas IV–VI zaproponowano rezygnację z powieści Karola Maya „Winnetou”, a w klasach VII-VIII rezygnację z książki Nancy H. Kleinbaum „Stowarzyszenie Umarłych Poetów”.

Jednocześnie zaproponowano rozszerzenie listy lektur uzupełniających dla klas IV-VI o następujące pozycje: Carlo Collodi „Pinokio”, John Flanagan „Zwiadowcy” Księga 1. „Ruiny Gorlanu”, Emilia Kiereś „Rzeka”, Zofia Kossak-Szczucka „Topsy i Lupus”, Bolesław Leśmian „Klechdy sezamowe”, Alan Aleksander Milne „Kubuś Puchatek”, Longin Jan Okoń „Tecumseh”, Ferdynand Antoni Ossendowski „Słoń Birara”, Jacek Podsiadło „Czerwona kartka dla Sprężyny”, Louis de Wohl „Posłaniec króla”.

Proponuje się również przesunięcie z listy lektur obowiązkowych dla klas VII-VIII na listę lektur uzupełniających książki Melchiora Wańkowicza „Ziele na kraterze”. Jak zaznaczono „ze względu na walory literackie (opis niezwykłych więzi rodzinnych, przybliżenie zapomnianego już folkloru ziemiańskiego, a przy tym barwna i przepiękna polszczyzna) zaproponowano, aby utwór ten omawiany był w całości”.

Zaproponowano też przesunięcie z wykazu lektur uzupełniających z klas VII-VIII do wykazu lektur uzupełniających w liceach ogólnokształcących i technikach pozycji „Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei” (fragmenty).

Lektury mają odzwierciedlać uniwersalne wartości

- W przypadku listy lektur uzupełniających zaproponowano dodanie pozycji książkowych, które warto omawiać z uczniami ze względu na ich walory edukacyjne i wychowawcze (czytelny system wartości), elementy konstrukcyjne utworu (konstrukcja świata przedstawionego, wyraziście zarysowana akcja) oraz warstwę językową utworu (polszczyzna staranna, pozbawiona wulgaryzmów i kolokwializmów, nadmiernych ozdobników). Zaproponowane utwory literackie pozwolą uczniom na odwoływanie się do wartości uniwersalnych związanych z postawami społecznymi, narodowymi, religijnymi i etycznymi. Ważnym elementem zmian jest umieszczenie na liście lektur uzupełniających takich pozycji książkowych, które stanowią przykład różnorodnych kontekstów: kulturowego, filozoficznego, społecznego, biograficznego. Książki te skłaniają do refleksji, pobudzają wyobraźnię, poruszają tematy atrakcyjne dla młodego czytelnika – czytamy w uzasadnieniu.

Proponowane przez MEiN zmiany miałby wejść w życie 1 września 2021 r.