Polska 8 lipca – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika, kk 08-07-2024, 10:00
Artykuł
PAP, dzieje.pl; grafika własna

Tego dnia biskup Eberhard z Nysy nadał Fromborkowi przywiej lokacyjny na prawie lubeckim; Rząd RP na uchodźstwie upoważnił KG AK do ogłoszenia powstania w Warszawie; rozpoczął się strajk w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL – Świdnik; prezydent elekt Bronisław Komorowski zrezygnował z mandatu poselskiego i funkcji marszałka Sejmu; w Warszawie rozpoczął się dwudniowy szczyt NATO. Urodzili się m. in. Franciszek Starowieyski, Jerzy Kamas, Piotr Grabowski, Agnieszka Sitek. Zmarli natomiast: Adam Naruszewicz, Józef Ujejski, Józef Mehoffer, Zofia Marcinkowska, Marian Kozielewski, Eugeniusz Priwieziencew, Juliusz Wiktor Gomulicki oraz Wieńczysław Gliński.

1310 – Biskup Eberhard z Nysy nadał Fromborkowi przywiej lokacyjny na prawie lubeckim „...po dojrzałym wspólnym rozważeniu i przy całkowitej zgodzie Kapituły biskup Eberhard doprowadził dzieło do końca”. Nadając prawa miejskie biskup Eberhard argumentował, że czyni to „... dla dobra, udogodnienia, pożytku i rozwoju Biskupstwa Naszego, pragnąc uczcić szczególną życzliwością pobożne uczucie i miłość Wielebnego Ojca Biskupa Henryka [Fleminga], poprzednika naszego, jakie zawsze żywił do naszego miasta”. Frombork otrzymał tylko 4 łany ziemi (sąsiednie Braniewo 328). Miasto otrzymało regularny kształt o obrysie zbliżonym do prostokąta, z wydłużonym rynkiem pośrodku, na którym mieścił się ratusz i kościół parafialny św. Mikołaja - „(...) kompleks osadniczy składał się z dwóch, całkowicie od siebie niezależnych, jednostek: zespołu katedralnego na wzgórzu i miasta nad brzegiem Zalewu Wiślanego. Każda z nich posiadała odmienne podstawy prawno-rozwojowe, pełniła różne funkcje i uwarunkowana była odrębnymi układami przestrzennymi, wynikającymi z prawa i topograficznego ułożenia”. Dokument wspomina kanoniach należących do kanoników fromborskich stojących na zachodnim wzgórzu i połączonych z warownią długim mostem przez fosę. Wymienia kanonię i obejścia kanonika Bartłomieja (zwane Tusculum lub Curia Tusculana), stojące przy drodze do Bogdan. Miasto nazwano Civitas Warmiensis. Dokument o nadaniu praw Fromborkowi spisał proboszcz Piotr, który prawdopodobnie piastował funkcję pisarza biskupiego. Dokument wymienia także istniejący cech rzeźników.

1331 - Wojna polsko-krzyżacka (1327–1332): zakon krzyżacki uzgodnił z posłami króla Czech Jana Luksemburskiego plan wspólnego najazdu na Polskę. Wojska czeskie miały we wrześniu zaatakować Wielkopolskę od południa, a krzyżackie od północy. Planowana wyprawa zakończyła się niepowodzeniem. Czesi spóźnili się na umówione miejsce spotkania pod Kaliszem, a Krzyżacy podczas odwrotu zostali zaatakowani i ponieśli znaczne straty w bitwie pod Płowcami.

1343 - W Kaliszu Kazimierz III Wielki zawarł z Zakonem Krzyżackim pokój wieczysty; w zamian za zrzeczenie się praw do ziemi chełmińskiej, michałowskiej i Pomorza Gdańskiego król odzyskał od zakonu krzyżackiego Kujawy i ziemię dobrzyńską.

1357 – Łeba uzyskała prawa miejskie.

1456 – Kanonik Arnold von Datteln spisał testament, w którym zapisał pieniądze na odbudowę kościołów i szpitali w Dobrym Mieście i Fromborku. Proboszcz kapituły wspomina o przeprowadzeniu gruntownej przebudowy szpitala fromborskiego i wzniesieniu przy nim, do dziś istniejącej, kaplicy św. Anny. Kanonika nazywa się założycielem szpitala i kaplicy ad laudem Dei et St. Annae Matris Mariae.

1589 - Powołanie Ordynacji Zamoyskich.

1635 – Poświęcono kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie.

1796 - W Janowie Podlaskim zmarł Adam Naruszewicz, biskup, historyk, poeta; twórca polskiego klasycyzmu, autor m.in. „Historii narodu polskiego”; był bliskim współpracownikiem króla Stanisława Augusta, zwolennikiem Konstytucji 3 maja.

1869 - Na Wawelu w Krakowie odbył się powtórny pogrzeb szczątków króla Kazimierza III Wielkiego; uroczysta ceremonia przerodziła się w wielką manifestację patriotyczną.

1893 - W Warszawie urodził się Marceli Nowotko, działacz komunistyczny, członek KPP; w 1942 r. współzałożyciel i sekretarz KC PPR; zastrzelony w Warszawie w listopadzie 1942 r. w wyniku walk wewnętrznych w kierownictwie PPR.

1896 – We Lwowie zakończono prace nad uważaną za największy obraz o tematyce religijnej na świecie panoramą malarską (o wymiarach 60 × 15 m) „Golgota” autorstwa Jana Styki, Tadeusza Popiela i Zygmunta Rozwadowskiego, obecnie wystawianą w specjalnie zbudowanym budynku w Forrest Lawn Memorial Park w Glendale w Kalifornii.

1899 - W stoczni „Vulcan” w Szczecinie zwodowano japoński krążownik pancerny „Yakumo”.

1930 - W Bratkówce koło Krosna urodził się Franciszek Starowieyski ps. Jan Byk, malarz, grafik, scenograf, twórca tzw. Teatru Rysowania, uważany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli „polskiej szkoły plakatu”, autor ilustracji, kolekcjoner.

1937 - W Warszawie zmarł Józef Ujejski, historyk literatury, profesor i rektor Uniwersytetu Warszawskiego.

1938 - W Łodzi urodził się Jerzy Kamas, aktor.

1942 - Z getta we Lwowie Niemcy deportowali 7 tys. Żydów, którzy zostali następnie zgładzeni w obozie janowskim.

1943 - Po śmierci gen. Władysława Sikorskiego Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych został gen. Kazimierz Sosnkowski.

1944 - Niemcy dokonali ostatecznej likwidacji getta w Kownie wywożąc ok. 7 tys. Żydów do obozów koncentracyjnych Dachau i Stutthof; prawie tysiąc mieszkańców getta zginęło w czasie akcji likwidacyjnej.

1944 - Rząd RP na uchodźstwie upoważnił Delegaturę Rządu na Kraj i Komendę Główną AK do ogłoszenia powstania w Warszawie.

1946 – Żołnierze WOP dokonali mordu na 30 ukraińskich mieszkańcach wsi Terka w Bieszczadach.

1946 - W Wadowicach zmarł Józef Mehoffer, wybitny malarz, przedstawiciel Młodej Polski, grafik, witrażysta, autor m.in. obrazu „Dziwny ogród”.

1963 - W Krakowie w wieku 23 lat zmarła śmiercią samobójczą Zofia Marcinkowska, aktorka, znana z filmów „Lunatycy” i „Nikt nie woła”.

1963 - Premiera filmu kryminalnego „Zbrodniarz i panna” w reżyserii Janusza Nasfetera.

1964 - W Waszyngtonie zmarł Marian Kozielewski, od 1934 r. komendant Policji Państwowej m. st. Warszawy, w czasie okupacji niemieckiej pierwszy komendant Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa (tzw. granatowej policji) w stolicy, więzień KL Auschwitz, działacz konspiracyjny; organizator i inspektor główny Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa i Straży Samorządowych, formacji policyjnych podległych Delegaturze Rządu na Kraj; brat emisariusza i kuriera Polskiego Państwa Podziemnego Jana Karskiego.

1967 – W obecności wicepremiera Zenona Nowaka odbyła się uroczysta inauguracja „Operacji 1001–Frombork” i „Harcerskiego Ruchu Młodzieży o Honorowe Obywatelstwo Fromborka – miasta Mikołaja Kopernika”. Tradycją stały się coroczne inauguracje akcji letniej w obecności przedstawicieli władz naczelnych ZHP i zaproszonych gości.

1968 - W Szczecinie urodził się Piotr Grabowski, aktor, wystąpił m.in. w filmie „Mała matura 1947”, a także w serialach „Tajemnica twierdzy szyfrów”, „Fałszerze - powrót Sfory” i w serii „Nad rozlewiskiem”.

1969 - Premiera komedii filmowej „Rzeczpospolita babska” w reżyserii Hieronima Przybyła.

1972 – Frombork odwiedziła 70–osobowa grupa uczestników I Międzynarodowego Spotkania Młodych Wychowawców z ZSRS, NRD, Czechosłowacji, Bułgarii, Węgier i Francji.

1973 - W Łodzi urodziła się aktorka Agnieszka Sitek, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Zabić Sekala”, „Wrota Europy”, „Wiedźmin” i „Chopin. Pragnienie miłości”, a także w serialu „Złotopolscy”.

1980 - Rozpoczął się strajk w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL - Świdnik, który zapoczątkował wielką falę strajkową na Lubelszczyźnie, trwającą do 25 lipca; w sumie w protestach nazywanych „Lubelskim Lipcem`80” wzięło udział 150 zakładów.

1982 – W półfinale rozgrywanych w Hiszpanii Mistrzostw Świata w piłce nożnej Polska przegrała z Włochami 0:2.

1997 - W Madrycie na szczycie szefów państw i rządów NATO podjęto decyzje o zaproszeniu Polski, Czech i Węgier do rozmów w sprawie członkostwa w Sojuszu.

2005 - W Warszawie zmarł Eugeniusz Priwieziencew, aktor, reżyser, dramaturg; wystąpił m.in. w filmach „Barwy ochronne”, „Imperatyw”, „Miś”, „Piraci”, „Pociąg do Hollywood”, „Kolejność uczuć” oraz w serialu „Złotopolscy”.

2005 - Powołanie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

2006 - W Warszawie zmarł Juliusz Wiktor Gomulicki, historyk literatury, varsavianista, znawca twórczości Cypriana Norwida; żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego.

2008 - W Warszawie zmarł Wieńczysław Gliński, aktor, przez wiele lat związany z Teatrem Polskim w Warszawie oraz Teatrem Narodowym; wystąpił m.in. w filmach „Kanał”, „Kapelusz pana Anatola”, „Orzeł”, „Romans Teresy Hennert”; żołnierz Armii Krajowej, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych.

2010 – Pełniący obowiązki prezydenta, prezydent elekt Bronisław Komorowski zrezygnował z mandatu poselskiego i funkcji marszałka Sejmu. Obowiązki prezydenta na kilka godzin przejął marszałek Senatu Bogdan Borusewicz, a następnie nowo wybrany marszałek Sejmu Grzegorz Schetyna.

2013 - Na stoku Gaszerbrum w Karakorum zginął Artur Hajzer, polski himalaista, zdobywca siedmiu ośmiotysięczników, twórca i szef programu Polski Himalaizm Zimowy, kierownik wypraw w Himalaje.

2016 - W Warszawie rozpoczął się dwudniowy szczyt NATO. W obradach szczytu wzięło udział 28 delegacji z państw sojuszniczych, 25 z państw partnerskich, a także m.in. przedstawiciele Kwatery Głównej NATO, UE, ONZ i Banku Światowego. Był to pierwszy szczyt Sojuszu zorganizowany na terenie Polski. W jego trakcie podjęto decyzję o wzmocnieniu tzw. wschodniej flanki NATO.

Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy