Od czasu ukształtowania się powszechnej edukacji publicznej nauka religii katolickiej była częścią programu nauczania. W przepisach ustanowionych przez Komisję Edukacji Narodowej stwierdzano, że „religia i prawdziwa pobożność [...] jest najistotniejszą częścią edukacji”.

Komuniści mieli jednak inną wizję edukacji. W programach przygotowywanych od 1948 r. podkreślano, że celem nauczania jest wpajanie uczniom materialistycznego, a więc marksistowskiego, obrazu świata.

15 lipca 1961 r. Sejm PRL uchwalił ustawę „O rozwoju systemu oświaty i wychowania”, której zapisy stwierdzały, że nauczanie ma mieć charakter wyłącznie „świecki”. Był to formalny wybieg służący usunięciu nauczania religii ze wszystkich szkół państwowych.

Po upadku komunizmu z inicjatywą w sprawie powrotu nauczania religii do szkół wystąpiła 2 maja 1990 roku 240. Konferencja Episkopatu Polski. 3 sierpnia 1990 roku minister edukacji Henryk Samsonowicz wydał instrukcję dotyczącą powrotu religii do szkół. Przewidywała, że katechizacja może odbywać się w szkołach podstawowych i średnich, w wymiarze dwóch lekcji tygodniowo. Warunkiem było wyrażenie takiej woli przez rodziców lub – w przypadku szkół ponadpodstawowych – rodziców bądź samych uczniów. 24 sierpnia minister wydał analogiczną instrukcję dotyczącą nauczania religii innych wyznań.

Wraz z rozpoczęciem nowego roku szkolnego – we wrześniu 1990 r. – 95,8 proc. uczniów zadeklarowało chęć uczestniczenia w lekcjach religii katolickiej. Ogromna część społeczeństwa była za powrotem religii do szkół.

Środowiska antyklerykalne jednak gwałtownie zaprotestowały, zaś Rzecznik Praw Obywatelskich Ewa Łętowska zaskarżyła instrukcję do Trybunału Konstytucyjnego. Uważała ona, że instrukcja stoi w sprzeczności z ustawą o rozwoju systemy oświaty i wychowania z 1961 r.

30 stycznia 1991 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że instrukcja nie jest sprzeczna z ustawą, ponieważ rozumienie świeckości i neutralności państwa w Rzeczypospolitej Polskiej różni się od tego z okresu PRL.