Polska 5 listopada – co wydarzyło się tego dnia
Tego dnia odbył się koncert inauguracyjny Filharmonii Warszawskiej; Maria Skłodowska-Curie wygłosiła pierwszy wykład z fizyki na Sorbonie; przeprowadzono wybory do Sejmu RP I. kadencji; ukazał się pierwszy numer „Biuletynu Informacyjnego”; rozpoczął się proces założycieli „Goralenvolku”; w FSO na Żeraniu rozpoczęto produkcję „Warszawy”; Zbigniew Religa przeprowadził pierwszą udaną transplantację serca; odbyła się I. tura wyborów prezydenckich - największe poparcie uzyskali: Aleksander Kwaśniewski i Lech Wałęsa. Urodzili się m. in. Czesław Petelski, Zygmunt Chychła, Leonard Duszeńko, Jan Nowicki, Włodzimierz Nahorny, Zygmunt Staszczyk; Kayah, Krzysztof Kiljański. Zmarli natomiast: Kazimierz III. Wielki, Franciszek Smolka, Tadeusz Żuliński, Bolesław Leśmian, Ludmiła Jakubczak, Jan Chmurowicz, Stanisław Mazur, Jerzy Duda-Gracz, Czesław Kiszczak, Walery Pisarek, Roman Bratny oraz Irena Dziedzic.
Dzisiaj imieniny obchodzą: Sławomir, Elżbieta oraz Blandyn, Blandyna, Dalimiar, Dalmir, Dominik, Filotea, Filoteusz, Florian, Gerald, Magnus, Marek, Sylwan, Teotym i Trofima.
Nietypowe święta: Dzień Postaci z Bajek, Międzynarodowy Dzień Języka Romskiego.
1370 - W Krakowie zmarł Kazimierz III. Wielki, król Polski panujący od 1333 r. Nie posiadał męskiego potomka, dlatego 17. listopada na tron wstąpił jego siostrzeniec Ludwik Węgierski.
1414 - W Konstancji rozpoczął się sobór (1414-1418), który zakończył tzw. wielką schizmę zachodnią. Reprezentujący Polskę i Litwę Paweł Włodkowic, rektor Akademii Krakowskiej, zaprezentował w czasie obrad pogląd, że wszystkie narodowości mają naturalne prawo do życia w pokoju na swoich ziemiach.
1577 – Król Stefan Batory zawarł układ pokojowy z Imperium Osmańskim.
1734 - W Dzikowie pod Tarnobrzegiem zwolennicy króla Stanisława Leszczyńskiego zawiązali konfederację generalną; jej celem była walka ze wspierającymi Augusta III. Wettina rosyjskimi i saskimi wojskami interwencyjnymi.
1794 - Powstanie kościuszkowskie: kapitulacja Warszawy.
1830 - Fryderyk Chopin wyjechał z Kalisza do Drezna, następnie udał się do Monachium i Paryża - do Polski nigdy już nie powrócił.
1893 – W Krakowie odbył się pogrzeb Jana Matejki.
1899 - We Lwowie zmarł Franciszek Smolka, prawnik, członek tajnych organizacji niepodległościowych, aresztowany przez władze austriackie w 1841 r., skazany na śmierć, następnie ułaskawiony; w 1848 r. przywódca polskiego ruchu narodowego w Galicji i prezes austriackiej Rady Państwa; poseł na galicyjski Sejm Krajowy; w latach 1881-1893 stał na czele austriackiej Izby Poselskiej.
1901 – Odbył się koncert inauguracyjny w nowo otwartej Filharmonii Warszawskiej, poprowadzony przez Emila Młynarskiego z występem Ignacego Paderewskiego; koncert dał początek pierwszej stałej orkiestrze symfonicznej w Warszawie.
1906 - W Paryżu na Sorbonie Maria Skłodowska-Curie wygłosiła pierwszy wykład z fizyki; była pierwszą kobietą profesorem na tej prestiżowej uczelni.
1914 – I. wojna światowa: Wojska rosyjskie rozpoczęły drugie oblężenie Twierdzy Przemyśl.
1915 - W Sewerynówce w wyniku ran odniesionych w bitwie pod Kamieniuchą zmarł por. Tadeusz Żuliński, lekarz, członek Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego; oficer Legionów Polskich; pierwszy komendant główny Polskiej Organizacji Wojskowej (POW).
1916 - W Warszawie i w Lublinie generałowie-gubernatorzy ogłosili manifest cesarzy Austrii i Niemiec o utworzeniu Królestwa Polskiego, tzw. akt 5. listopada.
1919 – Założono AZS Poznań.
1922 - Przeprowadzono wybory do Sejmu RP I. kadencji; Blok Chrześcijańskiej Jedności Narodowej uzyskał 28,8 proc. głosów, Blok Mniejszości Narodowych 15,1 proc., PSL „Piast” 12,9 proc., PSL „Wyzwolenie” 10,9 proc., PPS 10,1 proc. Frekwencja: 67,7 proc.
1922 - Urodził się Czesław Petelski, reżyser, autor m.in. filmów „Baza ludzi umarłych”, „Kamienne niebo”, „Ogniomistrz Kaleń”.
1926 - W Gdańsku urodził się Zygmunt Chychła, bokser; w 1952 r. na igrzyskach w Helsinkach zdobył dla Polski pierwszy po II. wojnie światowej złoty medal olimpijski.
1931 - Urodził się Leonard Duszeńko, leśniczy, działacz opozycji w PRL, współpracownik m.in. Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych.
1937 - W Warszawie zmarł Bolesław Leśmian, poeta, prozaik, eseista, krytyk literacki. Główny przedstawiciel polskiego symbolizmu.
1938 - Premiera filmu „Zapomniana melodia” w reżyserii Konrada Toma i Jana Fethkego. Z tego filmu pochodzą znane do dziś piosenki „Już nie zapomnisz mnie” i „Ach, jak przyjemnie” autorstwa Ludwika Starskiego, do muzyki Henryka Warsa.
1939 - W Kowalu koło Włocławka urodził się Jan Nowicki, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów, tytułowy Wielki Szu w filmie Sylwestra Chęcińskiego, Kettling w „Panu Wołodyjowskim”, odtwórca głównej roli w „Magnacie” Filipa Bajona.
1939 - Ukazał się pierwszy numer „Biuletynu Informacyjnego” - pisma konspiracyjnego, centralnego organu prasowego Związku Walki Zbrojnej i AK, wydawanego w latach II. wojny światowej w Warszawie i Krakowie.
1940 - Brytyjczycy przekazali polskiej Marynarce Wojennej niszczyciel ORP „Piorun” (poprzednio HMS „Nerissa”).
1941 - W Radzyniu Podlaskim urodził się Włodzimierz Nahorny, muzyk jazzowy, kompozytor, aranżer.
1945 - Władze komunistyczne aresztowały płk. Jana Rzepeckiego, komendanta Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.
1946 - W Zakopanem rozpoczął się proces założycieli „Goralenvolku”, kolaboracyjnej organizacji współpracującej w czasie II. wojny światowej z niemieckimi władzami okupacyjnymi.
1946 - Zmarł Zygmunt Stojowski, pianista i kompozytor, autor kantaty „Modlitwa za Polskę” do tekstu Zygmunta Krasińskiego.
1948 - Początek procesu pokazowego kierownictwa podziemnej PPS-WRN (Wolność - Równość - Niepodległość), tak zwanego ośrodka krajowego. Kazimierza Pużaka, Tadeusza Szturm de Sztrema, Józefa Dzięgielewskiego, Feliksa Misiorowskiego, Ludwika Cohna i Wiktora Krawczyka skazano na kary od 5. do 10. lat więzienia. Pużak zginął zamordowany w Rawiczu w 1950 r., wszyscy zostali zrehabilitowani.
1951 - W Fabryce Samochodów Osobowych na Żeraniu rozpoczęto produkcję samochodu „M-20 Warszawa” na licencji „Pobiedy”.
1952 - Uroczyście otwarto pierwszą linię tramwajową łączącą Nową Hutę z Krakowem.
1961 - W wypadku samochodowym w okolicach Błonia zginęła Ludmiła Jakubczak, piosenkarka, tancerka.
1963 - W Częstochowie urodził się Zygmunt „Muniek” Staszczyk, wokalista, autor tekstów, producent muzyczny, lider zespołu „T.Love”.
1965 - W Krakowie zmarł Jan Chmurowicz, generał WP; w czasie kampanii polskiej 1939 r. dowodził obroną Przemyśla.
1966 – Pilot Stanisław Józefczak ustanowił na SZD-9 „Bocian” polski szybowcowy rekord absolutnej wysokości lotu (12 560 m).
1967 - W Warszawie urodziła się Kayah, piosenkarka, autorka tekstów.
1967 - W Nowej Soli urodził się Krzysztof Kiljański, wokalista.
1967 - Premiera serialu animowanego dla dzieci „Rozbójnik Rumcajs”.
1981 - W Warszawie zmarł Stanisław Mazur - matematyk, współtwórca lwowskiej szkoły matematycznej, współpracownik m.in. Stefana Banacha.
1985 - W Śląskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu prof. Zbigniew Religa przeprowadził pierwszą w Polsce udaną transplantację serca.
1987 - Janina i Zbigniew Porczyńscy przekazali Muzeum Archidiecezji Warszawskiej kolekcję dzieł sztuki obejmującą ponad 400 obrazów.
1989 - W Nowym Jorku zmarł Władimir Horowitz, jeden z najwybitniejszych pianistów XX. wieku, urodzony w Berdyczowie.
1995 - Odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich; największe poparcie uzyskali w niej: Aleksander Kwaśniewski - 35,11 proc., i Lech Wałęsa - 33,11 proc. Frekwencja: 64,7 proc.
2004 - W Łagowie zmarł Jerzy Duda-Gracz, malarz, scenograf, rysownik.
2007 – Prezydent RP Lech Kaczyński mianował pośmiertnie 11. generałów i jednego admirała na wyższe stopnie oraz 77. pułkowników i jednego komandora na stopień generała brygady (kontradmirała). Wszyscy mianowani to ofiary zbrodni katyńskiej z 1940 r.
2010 - W Warszawie otwarto Centrum Nauki Kopernik.
2015 - W Warszawie zmarł Czesław Kiszczak, funkcjonariusz Informacji Wojskowej, od 1973 r. szef wywiadu wojskowego, jednocześnie zastępca szefa Sztabu Generalnego WP (1978); w latach 1979-1981 szef Wojskowej Służby Wewnętrznej; od lipca 1981 do 1990 r. pełnił funkcję ministra spraw wewnętrznych; należał do najbliższych współpracowników gen. Wojciecha Jaruzelskiego; współautor stanu wojennego, członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON), odpowiedzialny za represje stosowane wobec polskiego społeczeństwa; w latach 1986-1989 członek BP KC PZPR; jeden z inicjatorów rozmów Okrągłego Stołu; desygnowany na premiera w lipcu 1989 r., nie zdołał utworzyć rządu; w gabinecie Tadeusza Mazowieckiego pełnił funkcję wicepremiera; w lipcu 1990 r. ustąpił ze stanowiska.
2017 - W Katowicach zmarł Walery Pisarek, językoznawca i prasoznawca, specjalista socjolingwistyki, inicjator Ustawy o języku polskim uchwalonej w 1999 r.
2017 - Zmarł Roman Bratny, pisarz, autor takich powieści jak „Kolumbowie. Rocznik 20”, „Szczęśliwi torturowani”, „Śniegi płyną”, „Brulion”, „Na bezdomne psy”.
2018 - W Warszawie zmarła dziennikarka telewizyjna Irena Dziedzic. Od 1956 r. była w Telewizji Polskiej; stworzyła pierwszy talk-show „Tele-Echo”, który prowadziła 25 lat (do kwietnia 1981). Od 1983 do 1991 r. prowadziła „Wywiady Ireny Dziedzic”.
Źródło: PAP
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca.
Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Wiadomościach Google.