Teren na budowę pomnika dla bohatera narodowego przekazały miejscowe siostry norbertanki.

Zgodnie z relacjami historycznymi, 200 lat temu w uroczystości inaugurującej prace przy symbolicznym pomniku uczestniczyły władze Rzeczypospolitej Krakowskiej, przedstawiciele kapituły wawelskiej, Uniwersytetu Jagiellońskiego i przedstawiciele wszystkich stanów społecznych z Krakowa i innych ziem Polski pod zaborami. Chłopi przywieźli ziemię z pola bitwy pod Racławicami. 

Generał wojsk polskich Księstwa Warszawskiego Franciszek Maksymilian Paszkowski podkreślił w swoim przemówieniu, że "nic drogocenniejszego nad wolność i niepodległość". Zwracał też uwagę na zasługi chłopów, bez których - jak mówił - "nic prawdziwie wielkiego, nic doniosłego dokonać się nie może".

Wśród gości zagranicznych byli włoska śpiewaczka Angelika Catalani, która dochód ze swojego koncertu przeznaczyła na sypanie mogiły i Bertel Thorvaldsen, ceniony rzeźbiarz z Danii, autor m.in. pomnika księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie.  

W programie uroczystości sprzed 200 lat była też msza, odczytanie aktu erekcyjnego i umieszczenie go u podstaw kopca, złożenie też pamiątek insurekcji, np. kul z bitwy pod Racławicami.

Potem wszyscy obecni na uroczystości zaczęli usypywać ziemię, przywożoną w taczkach, wokół wysokiego pnia jodły, pochodzącej ze śląskich lasów koło Jaworzna. Zgodnie z relacjami pracom towarzyszyła orkiestra, wygrywająca patriotyczne melodie. W pierwszym dniu prace trwały do późnego wieczora.

Przy sypaniu kopca pracowali mieszkańcy miasta, także płatne hufce oraz turyści z innych miast. W mogile znalazły się także ziemie spod m.in. Maciejowic, Szczekocin i Dubienki.

Budowę nadzorował specjalny komitet, powołany przez senat Wolnego Miasta Krakowa 24 listopada 1820 r. Konsultantami projektu byli architekt Szczepan Hubert i matematyk Franciszek Sapalski. Prace zakończyły się 25 października 1823 r.

W latach 50. XIX w. Austriacy wznieśli fortyfikację wokół wzgórza (fort 2 Kościuszko), a w czasie I wojny światowej urządzili punkt obserwacyjny na szczycie. W czasie II wojny światowej hitlerowcy planowali zniszczyć kopiec jako symbol historii i kultury. Plan ten jednak nie doszedł do skutku.

Przez lata kopiec był narażony na działanie czynników pogodowych, z powodu których m.in. osuwał się. Kilka razy był odnawiany.

Kopiec Kościuszki, wysoki na ok. 35 m, jest udostępniony zwiedzającym, a jego utrzymanie opiera się niemal całkowicie na wpływach ze sprzedaży biletów. Rocznie zabytek odwiedza ok. 130 tys. osób.