„Szympansy i bonobo rozpoznają inne osobniki, których nie widziały przez dekady. Do tego, wyraźnie więcej uwagi poświęcają osobnikom, z którymi miały więcej pozytywnych relacji. Wskazuje to, że chodzi o coś więcej, niż tylko znajomość. Małpy te zapamiętują także jakość swoich społecznych relacji” – mówi prof. Christopher Krupenye z Johns Hopkins University, jeden z autorów publikacji.

„Zwykle myślimy, że duże małpy bardzo się od nas różnią. Jednak widzimy zwierzęta posiadające mechanizmy poznawcze bardzo podobne do naszych, w tym pamięć. To właśnie jest ekscytujące w tym badaniu” – dodaje główna autorka, dr Laura Lewis z University of California, Berkeley.

Badaczka i jej zespół rozpoczęli obserwacje małp pod tym kątem ze względu na własne doświadczenia z nimi – zwierzęta rozpoznawały naukowców nawet po długiej rozłące. „Mieliśmy wrażenie, że reagują, jakby nas rozpoznawały i że byliśmy dla nich kimś innym, niż przypadkowi goście w zoo. Były podekscytowane ponownym spotkaniem. Postawiliśmy więc sobie za cel empiryczne sprawdzenie, czy rzeczywiście pamiętają relacje społeczne” – opowiada prof. Krupenye.

Badacze obserwowali bonobo i szympansy w zoo w Edynburgu oraz w ogrodach zoologicznych Planckendael w Belgii i w japońskim Kumamoto. Żyjącym w tych ogrodach osobnikom pokazywali zdjęcia nieznajomych małp oraz tych, które wcześniej żyły w tym samym zoo, ale je opuściły lub już nie żyły. Małpy zdecydowanie dłużej przyglądały się wcześniejszym członkom swojej grupy, niezależnie od czasu, jaki minął, od kiedy się rozstały. Jeszcze więcej uwagi poświęcały zdjęciom osobników, z którymi się przyjaźniły. W najbardziej ekstremalnym przypadku małpa bonobo imieniem Louise rozpoznała siostrę Lorettę i siostrzeńca Erina, których nie widziała przez 26 lat.

Oznacza to, że społeczna pamięć małp może sięgać dość daleko. 26 lat to znaczna część ich życia, które trwa zwykle od 40 do 60 lat. Jak przypominają naukowcy, podobne wspomnienia u ludzi zaczynają się zacierać po 15 latach, ale według dostępnych zapisów, mogą się utrzymywać nawet 50 lat. Obecność tego rodzaju pamięci u ludzi i innych naczelnych wskazuje, że powstała przed milionami lat u wspólnych przodków. Zdolność ta prawdopodobnie była jednym z ważniejszych czynników rozwoju ludzkiej kultury i typowych dla człowieka interakcji, takich jak handel między różnymi grupami.

Z odkrycia rodzi się jednak kolejne pytanie: czy małpy tęsknią za dawnymi towarzyszami. „Pamięć o innych i związana z tym tęsknota to zaawansowany mechanizm kognitywny, który dotąd był przypisywany tylko ludziom. Nasze badanie nie rozstrzyga, czy małpy ją mają, ale zmusza do pytania, czy mogą ją posiadać” – podkreśla dr Lewis.

W kolejnych badaniach naukowcy chcą sprawdzić, czy odkryte zdolności dotyczą tylko wielkich małp, czy może także innych naczelnych. Chcą się też dowiedzieć, jak bogate są przechowywane wspomnienia – np. czy małpy potrafią zapamiętywać dawne wydarzenia.

naukowcy opisali niezwykłe możliwości mentalne małp, kojarzone dotąd tylko z ludźmi na łamach Proceedings of the National Academy of Sciences (https://www.pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.2304903120).