Nowe regulacje mają na celu uściślenie obowiązujących przepisów odnoszących się do gwarancji procesowych przysługujących pokrzywdzonym, szczególnie osobom małoletnim. Chodzi o wprowadzenie dwóch zapisów, które dostosują polski kodeks do unijnych dyrektyw.

Polskie prawo nie określało dotychczas wprost, że w przypadku wątpliwości co do wieku pokrzywdzonego, który wydaje się osobą małoletnią, powinny mieć do niego zastosowanie uprawnienia przewidziane właśnie dla małoletnich pokrzywdzonych.

Wiek domniemany

Pierwszy z nowych przepisów wprowadza w związku z tym zasadę domniemania wieku pokrzywdzonego. „Celem jest rozciągnięcie stosowania szczególnych standardów odnoszących się do pokrzywdzonych dzieci na osoby, których wieku nie można ustalić, np. cudzoziemców, których tożsamość jest nieznana, zaś ich cechy fizyczne i psychiczne mogą świadczyć o tym, że są osobami niepełnoletnimi” – zaznaczano w uzasadnieniu zmiany.

„Mamy rocznie kilkadziesiąt spraw z zakresu handlu ludźmi w naszym kraju i często pokrzywdzeni, osoby małoletnie, trafiają bez dokumentów do naszego kraju, jako ofiary handlu ludźmi. Bardzo trudno jest ustalić ich wiek. (...) W tym momencie wprowadzamy domniemanie małoletności” – wskazywał Marcin Warchoł, wiceminister sprawiedliwości, podczas prac nad przepisami w Sejmie. Jak wyjaśniał, będzie to oznaczało domniemanie, że „ten, kto wygląda jak małoletni, rzeczywiście małoletnim jest i korzysta z wszystkich przysługujących mu uprawnień małoletniego pokrzywdzonego”.

Ocena indywidualna

Drugi z nowych przepisów nakłada na prowadzących postępowanie obowiązek ustalania okoliczności dotyczących „właściwości i warunków osobistych pokrzywdzonego, a także rodzaju i rozmiaru ujemnych następstw przestępstwa”. „Indywidualna ocena winna uwzględniać takie elementy jak: cechy osobowe pokrzywdzonego, rodzaj, charakter oraz okoliczności przestępstwa, rozmiar doznanej szkody, relację między pokrzywdzonym a sprawcą” – wskazywano.

Przykładowo przed rozpoczęciem przesłuchania od pokrzywdzonego odbierane będzie oświadczenie, czy chce on stosowania przewidzianych w kodeksie środków ochrony. Chodzi m.in. o jednokrotne przesłuchanie pokrzywdzonego, możliwość nagrania czynności, przesłuchanie na odległość, wyproszenie z sali oskarżonego na czas przesłuchania albo wyłączenie jawności postępowania.

Nowelizacja została przyjęta przez Sejm w połowie grudnia ub.r. Senat nie wprowadził do niej poprawek, a prezydent Andrzej Duda podpisał ją 21 stycznia br.