Dzisiejsza Straż Graniczna to profesjonalna formacja mundurowa, w której służy dziś 14,2 tys. funkcjonariuszy (w tym 4,5 tys. kobiet) oraz pracuje ponad 3,3 tys. pracowników cywilnych. Ponad 6,7 tys. funkcjonariuszy wchodzi w skład korpusu chorążych, ponad 5,1 tys. to podoficerowie, a 2,3 tys. to oficerowie. Średnia wieku funkcjonariuszy pełniących służbę w formacji to 38 lat. 10 875 funkcjonariuszy ma wykształcenie wyższe, w tym 7 508 osób legitymują się tytułem magistra.

Straż Graniczna ochrania odcinek 3600 kilometrów polskiej granicy, z czego ponad 1,6 tysiąca kilometrów przypada na odcinek granicy zewnętrznej. Struktury Straży Granicznej tworzą: Komenda Główna, Biuro Spraw Wewnętrznych oraz 9 oddziałów (Warmińsko-Mazurski, Podlaski, Nadbużański, Bieszczadzki, Śląski, Nadodrzański, Nadwiślański, Karpacki, Morski), obejmujących całe terytorium Polski, 3 ośrodki szkolenia SG (Koszalin, Kętrzyn, Lubań) oraz 98 placówek. Cztery oddziały zlokalizowane są na granicy zewnętrznej UE (Warmińsko-Mazurski, Podlaski, Nadbużański i Bieszczadzki), trzy na wewnętrznej (Karpacki, Śląski, Nadodrzański), jeden ochrania granicę morską (Morski), a jeden zadania realizuje wewnątrz kraju (Nadwiślański).

Zgodnie z ustawą do głównych zadań Straży Granicznej należy ochrona granicy państwowej na lądzie i na morzu, kontrola ruchu granicznego, przeciwdziałanie nielegalnej migracji oraz zwalczanie przestępczości o transgranicznym charakterze.

W ostatnich latach Straż Graniczna stanęła w obliczu wielu trudnych wyzwań. Pandemia Covid-19, dynamicznie zmieniająca się sytuacja międzynarodowa, wojna za naszą wschodnią granicą i ogromna presja migracyjna sprawiły, że sprawy zapewnienia bezpieczeństwa naszym obywatelom i zarazem ochrona granicy zewnętrznej Polski i Unii Europejskiej to wciąż zadania najistotniejsze i pierwszoplanowe. Funkcjonariusze Straży Granicznej są stale na pierwszej linii działań w obronie polskich granic, często narażeni na agresywne ataki ze strony cudzoziemców. Ochrona granicy to system różnych ogniw, ale najważniejszym z nich są zawsze funkcjonariusze SG, profesjonalnie wyszkoleni, z poświeceniem pełniący swoją służbę, wyposażeni w najnowocześniejszy sprzęt i korzystający z najnowszych technologii tj. perymetria i wysokiej klasy urządzenia wspomagające zabezpieczenie granicy.

Na granicy polsko-białoruskiej powstała bariera, która jest wyposażona w najnowocześniejsze rozwiązania technologiczne, w tym w perymetrię, która pozwala lokalizować zagrożenie granicy już w momencie, gdy się ono pojawi. Ruszyła już również instalacja bariery elektronicznej na granicy z Rosją. To największe inwestycje w historii Straży Granicznej.

Zapora na granicy polsko-białoruskiej

Wybudowano 206 km bariery elektronicznej. W jej skład wchodzi 3000 kamer dzienno-nocnych i termowizyjnych, 400 km kabli detekcyjnych, 11 kontenerów teletechnicznych. Bariera elektroniczna jest uzupełnieniem 186 km odcinka bariery fizycznej o wysokości 5,5 m. Nadzór nad barierą na granicy polsko-białoruskiej prowadzony jest przez Centrum Nadzoru w siedzibie Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej.

Zapora na granicy polsko-rosyjskiej

18 kwietnia ruszyła budowa zapory elektronicznej na granicy polsko-rosyjskiej. Zapora będzie miała długość 199 km. W jej skład wchodzi 2000 słupów kamerowych, 3000 kamer, 700 km kabli zasilających, transmisyjnych, detekcyjnych. Planowany termin ukończenia to 30 września 2023 r. Nadzór nad barierą na granicy polsko-rosyjskiej prowadzony będzie w Centrum Nadzoru w siedzibie Warmińsko-Mazurskiego Oddziału Straży Granicznej.

Granica polsko-ukraińska

Od 24.02.2022 r. funkcjonariusze Straży Granicznej odprawili z Ukrainy do Polski ponad 11,6 mln osób. Z Polski do Ukrainy w tym samym okresie wyjechało ponad 9,8 mln osób. Dniem, gdy odprawiono najwięcej osób, był 6 marca 2022 r. Wtedy Straż Graniczna przeprowadziła rekordowe ponad 140 tysięcy odpraw na kierunku z Ukrainy do Polski.

Próby nielegalnego przekroczenia granicy

Od początku 2023 r. do 4.05.2023 r. Straż Graniczna odnotowała 8,5 tys. prób nielegalnego przekroczenia polsko-białoruskiej granicy. W 2021 r. prób tych było 40 tys., natomiast w 2022 r. 16 tys. Na spadek prób nielegalnego przekroczenia granicy niewątpliwie wpływ miała budowa zapory fizycznej i elektronicznej na granicy z Białorusią. W 2022 r. przedstawiono zarzuty za organizowanie lub pomocnictwo do organizowania nielegalnego przekroczenia polskiej granicy blisko 550 osobom, z czego wobec prawie 240 osób zastosowano środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania.

Od początku 2023 r. do 4.05.2023 r. funkcjonariusze Straży Granicznej przedstawili zarzuty za organizowanie lub pomocnictwo do organizowania nielegalnego przekroczenia polskiej granicy blisko 300 osobom, z czego wobec prawie 100 osób zastosowano środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania.

Ochrona międzynarodowa

W związku z aktualną sytuacją kryzysową występującą na terytorium Republiki Białoruś, Straż Graniczna monitoruje skalę napływu obywateli Białorusi na terytorium RP poszukujących pomocy oraz ochrony ze strony Rzeczypospolitej Polskiej ze względu na aktualną sytuację w ich kraju. W okresie od 18 sierpnia 2020 do 30 kwietnia 2023 r. ustalono prawie 75 tys. obywateli Białorusi deklarujących poszukiwanie pomocy na terytorium Polski, z czego ponad 66 tys. przekroczyło granicę państwową na podstawie wizy wydanej ze względów humanitarnych, pozostałe osoby złożyły wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej na terytorium RP. Ponad 11,5 tys. osób wjechało do Polski w ramach programu Poland.Business Harbour.

Działania ratownicze na granicy polsko-białoruskiej

Od początku kryzysu migracyjnego na granicy polsko-białoruskiej funkcjonariusze SG przeprowadzili 17 akcji ratunkowych podczas których uratowano 67 cudzoziemców oraz ponad 700 razy wzywali zespoły ratownictwa medycznego do cudzoziemców. Od rozpoczęcia presji migracyjnej, stworzona została w Podlaskim Oddziale Straży Granicznej sieć wsparcia humanitarnego. Od prawie dwóch lat, cały czas prowadzone są aktywne działania w celu zabezpieczenia aktualnych potrzeb humanitarnych cudzoziemców, którzy nielegalnie próbują dostać się w głąb na terytorium Polski. W zakresie udzielania pomocy humanitarnej Straż Graniczna nawiązała współpracę z instytucjami i organizacjami pomocowymi m.in. Polskim Czerwonym Krzyżem, Caritasem, Fundacją Dialog, Ośrodkiem Miłosierdzia Prawosławnego Eleos oraz innymi organizacjami humanitarnymi, które zgłosiły się do Straży Granicznej z propozycją współpracy w zakresie udzielania pomocy, a także gminami oraz indywidualnymi darczyńcami np. mieszkańcami pogranicza.