Do zadań Instytutu należeć będzie między innymi dokumentowanie wiedzy na temat totalitaryzmów niemieckiego i sowieckiego, tworzenie miejsca dla interdyscyplinarnej dyskusji toczonej przez badaczy XX wieku, przygotowywanie projektów skierowanych do młodzieży, w ramach działalności edukacyjnej. 

Do najważniejszych projektów będą należały: poszerzanie archiwów, udostępnianie relacji świadków w ramach portalu Zapisy Terroru.pl i projektu Świadkowie Epoki, organizowanie pokazów filmowych i dyskusji z twórcami w ramach cyklu „Obrazy Historii”. 

Instytut będzie wydawał książki i organizował debaty z udziałem badaczy i publicystów oraz warsztaty dla młodych filmowców czy tłumaczy. Organizować będzie również konferencje naukowe z udziałem międzynarodowych naukowców. 

„Zintegrowanie instytutu badawczego i instytucji kultury pozwoli w pełni wykorzystać możliwości prowadzenia badań nad historią XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem naszego regionu i okresu funkcjonowania totalitaryzmów niemieckiego i sowieckiego” – napisał wicepremier i minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński.

Instytut został powołany do życia ustawą z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o Instytucie Solidarności i Męstwa oraz niektórych innych ustaw.