To niezwykłe miejsce położone w regionie, który stanowi „ostrogę” włoskiego buta, widnieje na wysokości 856 m n.p.m. Można tutaj dotrzeć dwiema drogami. Jedna prowadzi z oddalonego o nieco ponad 20 km San Giovanni Rotondo;, druga bardziej okrężna, wiedzie na wzgórze wieloma serpentynami.

Początki tutejszego sanktuarium sięgają końca V i pierwszych dziesięcioleci VI wieku. Najstarsze źródła potwierdzające starożytność tego miejsca, to dwa listy papieża św. Gelazego z 493 – 494 r. do biskupów oraz Liber de apparitione Sancti Michaelis in Monte Gargano z VIII wieku.

W księdze opisane są objawienia św. Michała Archanioła. Z nimi jest związana pewna historia z 490 r.: Pewnemu bogatemu włościaninowi uciekł byk. Właściciel dostrzegł go na szczycie góry, klęczącego u wejścia do groty, w miejscu przyszłych objawień. Włościanin nie mógł tam dojść, więc rozgniewany napiął łuk i wypuścił strzałę, aby zabić nieposłuszne zwierzę. Strzała obróciła się i trafiła go w nogę. Przestraszony pobiegł do biskupa, żeby opowiedzieć o tym niesamowitym zdarzeniu. Ten natychmiast zarządził trzy dni publicznych modlitw i pokuty.

Kiedy zbliżał się wieczór ostatniego dnia pokutnego (8 maja), św. Michał ukazał się biskupowi i powiedział: „Ja jestem Archanioł Michał, stojący przed obliczem Boga. Grota jest mnie poświęcona; ja jestem jej strażnikiem… Tam, gdzie się otwiera skała, będą przebaczone grzechy ludzkie… Modlitwy, które będziecie tu zanosić do Boga, zostaną wysłuchane. Idź w góry i poświęć tę grotę dla kultu chrześcijańskiego”.

Biskup ze strachu przed poganami długo się wahał, zanim zdecydował się wypełnić polecenie Archanioła.

Kolejne objawienie św. Michała Archanioła, zwane „epizodem Zwycięstwa”, było w 492 r. Sipont został oblężony przez Germanów pod wodzą Odoakra. W obliczu pewnej porażki, św. Wawrzyniec znowu zarządził trzy dni pokuty i publicznych modlitw, aż powtórnie ukazał mu się św. Michał Archanioł, obiecując zwycięstwo, jeśli mieszkańcy Sipontu natychmiast przystąpią do kontrataku.

Pełni nadziei obrońcy wyszli z miasta i wzięli udział w zaciętej bitwie, której towarzyszyły trzęsienie ziemi, grzmoty i błyskawice. 29 września 492 roku wojska Sipontu odniosły całkowite zwycięstwo.

8 maja 493 r. biskup z całą ludnością Sipontu udał się na Monte Gargano, gdzie wszyscy usłyszeli wydobywające się z groty, cudowne śpiewy anielskie.

Przerażony św. Wawrzyniec postanowił poprosić o radę papieża, św. Gelazego. Po pozytywnej opinii Ojca Świętego biskup ¬upewnił się, że objawienia nie były złudzeniami. Zaraz potem objawił mu się Archanioł i oznajmił: „Zaniechaj myśli o poświęceniu groty, ja wybrałem ją na swoją siedzibę i już poświęciłem razem z moimi aniołami. Znajdziesz w niej znaki na skale i mój wizerunek, ołtarz, paliusz i krzyż. Wy tylko wejdziecie do groty i odmówicie przy mnie modlitwy. Jutro odprawicie dla ludu Najświętszą Ofiarę i zobaczycie, jak sam poświęcam tę świątynię”.

Następnego dnia biskup i mieszkańcy odnaleźli w grocie kamienny ołtarz przykryty płótnem z górującym nad nim krzyżem. Jak wynika z legendy, na znak swojej obecności święty Michał pozostawił tam również odcisk stopy dziecka. Od tego czasu grota nazywana jest „niebiańską bazyliką”, ponieważ jako jedyna świątynia na ziemi, nie została poświęcona ręką człowieka.

25 września 1656 r. św. Michał Archanioł ukazał się po raz ostatni, arcybiskupowi Pucciarellemu, podczas epidemii dżumy i powiedział: „Jestem Archanioł Michał. Każdy, kto dotknie kamieni z mojej groty, wyzdrowieje. Pobłogosław kamienie: wykuj na nich znak krzyża i moje imię”.

Tak też zrobiono. Od tego czasu ze wszystkich zakątków świata nadchodzą prośby o kamyki ze świętej groty. Sanktuarium także ze względu na swoje piękne położenie, jest jednym z najbardziej znanych miejsc kultu na świecie.

Bazylika w Monte Sant’Angelo od wieków była celem pielgrzymek zwykłych ludzi, władców, papieży i świętych. Wśród papieży pielgrzymujących do Monte Sant’Angelo byli: przypomnijmy św. Gelazego I, św. Agapita I, św. Leona IX, św. Celestyna V, Aleksandra III, Grzegorza X, bł. Urbana II, Kaliksta II, który ogłosił Michała Archanioła „Księciem i opiekunem całego świata”. Przed wyborem na stolicę Piotrową udał się tam też św. Grzegorz Wielki, natomiast Bonifacy IX przyznał odwiedzającym to miejsce odpust zupełny. W grocie gościł też papież Leon XIII,, a w 1987 r. z pielgrzymką przybył papież Jan Paweł II.

Wielokrotnie przebywał w nim również św. Ojciec Pio, gdyż klasztor w San Giovanni Rotondo, w którym mieszkał oddalony był tylko o 20 km. Ojciec Pio nie przyjął nikogo, kto nie odwiedził Michała Archanioła.

Sanktuarium nawiedziło także wielu innych świętych m.in.: założyciel surowego zakonu kartuzów św. Bruno z Kolonii, św. Anzelm z Canterbury, św. Bernard z Clairvaux, św. Franciszek z Asyżu, który nawiasem mówiąc uznał się za niegodnego, żeby wejść do groty; św. Tomasz z Akwinu, św. Brygida Szwedzka, św. Jan Kapistran, św. Gerard Majella, św. Józef z Kupertynu, św. Alfons Maria de Liguori i założyciel redemptorystów. Przybywali tu także władcy tacy jak: Ludwik II, Otton III, Henryk II, Karol I Andegaweński oraz król Polski – Zygmunt Stary.

Cesarz św. Henryk II, jako pierwsza osoba świecka, otrzymał pozwolenie na pozostanie w grocie na noc. Nikt wcześniej nie odważył się na spędzenie nocy w grocie z powodu wielkiego respektu, jaki budziło to niezwykłe miejsce. Uważano, że nocą w grocie rządził św. Michał Archanioł. Do sanktuarium wzniesionego w pobliżu groty od wieków przybywają tłumnie pielgrzymki.
Archanioł ten jest narzędziem w ręku Boga Najwyższego aby na świecie zapanowało Prawo Boże i Sprawiedliwość.