– Struktury układu zostały rozwiązane niemal 30 lat temu, teraz sprawa została zamknięta także archiwalnie – wskazał zastępca dyrektora w biurze Archiwów i Zarządzania Informacją MSZ, Piotr Długołęcki.

– Układ Warszawski to umowa międzynarodowa, która została podpisana w 1955 roku. Była sojuszem wojskowym łączącym Związek Radziecki z jego „zewnętrznym imperium”, czyli krajami socjalistycznymi Europy Środkowej i Wschodniej – wyjaśnił Długołęcki, dodając, że MSZ ma dziś możliwość zaprezentowania zebranym na uroczystości oryginału dokumentu, a także podpisanych w 1991 r. protokołów dotyczących rozwiązania struktur wojskowych i politycznych Układu Warszawskiego.

Jak tłumaczył, Układ – zgodnie z zapewnieniami – powstał jako sojusz obronny, jednak w praktyce zapewniał Związkowi Radzieckiemu kontrolę nad Polską oraz innymi krajami Europy Środkowo-Wschodniej.

– Pełnił funkcje takiego straszaka – nie tylko teoretycznego, o czym przekonali się Węgrzy i Czechosłowacja – mówił pracownik MSZ. Jak wskazał, oryginał dokumentu jest niezwykle rzadko udostępniany i wystawiany na widok publiczny. Przekazanie go do Archiwum Akt Nowych „oznacza symboliczne zakończenie działań nad tym układem”.

Dokumenty dotyczące funkcjonowania Układu Warszawskiego zostały zgromadzone w kilku archiwach. Część wojskowa trafiła do archiwum IPN, ta odnosząca się do współpracy politycznej – w archiwach MON, natomiast dokumenty dotyczące działań partyjnych, społecznych i propagandowych znajdują się w Archiwum Akt Nowych. Te zasoby od lat są odtajnione i dostępne dla badaczy.

Jak zauważył Piotr Długołęcki, podczas podpisywania Układu Warszawskiego zachowano praktykę dyplomatyczną związaną z podpisywaniem umów międzynarodowych. Oznacza to, że dokument został podpisany w Warszawie, a Polska stała się depozytariuszem oryginału. Pozostałe państwa, które podpisały Układ, otrzymały jedynie uwierzytelnione kopie.

Pracownik MSZ wskazał, że przekazany dziś dokument jest unikalny – istnieje tylko jeden jego egzemplarz.

– W archiwum MSZ pozostają natomiast protokoły rozwiązania Układu Warszawskiego, które zostały podpisane w Pradze i Budapeszcie. Tu z kolei oryginały pozostały w Czechach i na Węgrzech, a w Polsce są tylko uwierzytelnione kopie – wyjaśnił.