Polska 9 marca – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika, kk 09-03-2024, 08:00
Artykuł
facebook.com

Tego dnia Mikołaj Kopernik doszedł do wniosku, że teoria geocentryczna budowy wszechświata jest błędna; władze niemieckie zalegalizowały aborcję w nieograniczonym zakresie na obszarze GG; Sejm przyjął ustawę o likwidacji analfabetyzmu; spłonął gmach Teatru Narodowego; na Śnieżce zmierzono rekordową w Polsce prędkość porywu wiatru (346 km/h). Urodzili się m. in. Ludwik Gumplowicz, Lechosław Marszałek, Zofia Stefanowska, Ryszard Cieślak, Ryszard Parulski, Ryszard Peryt, Józef Pinior. Zmarli natomiast: Mikołaj Wolski, Andrzej Witos, Hanka Bielicka oraz Zofia Gołubiew.

1009 - Podczas misji w pogańskich Prusach męczeńską śmierć, razem z osiemnastoma towarzyszami, poniósł Bruno z Kwerfurtu, mnich benedyktyński, misjonarz; święty Kościoła katolickiego; jako datę śmierci męczennika podaje się także 14 lutego.

1497 - Przebywający na studiach prawniczych w Bolonii Mikołaj Kopernik, podczas obserwacji zakrycia gwiazdy Aldebaran przez Księżyc doszedł do wniosku, że teoria geocentryczna budowy wszechświata jest błędna.

1589 – Rzeczpospolita zawarła z krajami habsburskimi traktat bytomsko-będziński, na mocy którego Habsburgowie uznali Zygmunta III Wazę za króla Polski i wielkiego księcia litewskiego. Kandydat do tronu polskiego Maksymilian III Habsburg miał zrzec się polskiego tytułu królewskiego.

1630 - W Podhajcach zmarł Mikołaj Wolski, marszałek wielki koronny, dyplomata, przedsiębiorca, fundator klasztoru kamedułów na krakowskich Bielanach.

1652 - Podczas obrad sejmu walnego w Warszawie poseł z Upity Władysław Siciński nie wyraził zgody na przedłużenie obrad Sejmu; w wyniku powstałej sytuacji marszałek izby podjął precedensową decyzję o zakończeniu debaty.

1777 - W Warszawie urodził się Aleksander Orłowski, rysownik, malarz, grafik.

1830 - W Reszlu urodził się Julius Dinder, arcybiskup gnieźnieński i poznański w latach 1886-1890.

1838 - W Krakowie urodził się Ludwik Gumplowicz, prawnik, teoretyk prawa, pionier polskiej socjologii, badacz m.in. problematyki mniejszości etnicznych.

1863 - Powstanie styczniowe: Bitwa pod Myszyńcem z przeważającymi siłami rosyjskimi. Odwagą wykazały się wojska powstańcze złożone z kosynierów kurpiowskich zabijając ok.100 Rosjan, w tym oficerów, tracąc przy tym ok. 63 ludzi.

1878 - W Warszawie urodził się Stanisław Czajkowski, malarz.

1890 - W Kukarce w guberni wiackiej urodził się Wiaczesław Mołotow, przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych ZSRS (1930-1941), od 1939 r. komisarz spraw zagranicznych; sygnatariusz układu sojuszniczego z III Rzeszą, tzw. paktu Ribbentrop-Mołotow; wspólnie z innymi członkami BP KC WKP(b) podpisał uchwałę z 5 marca 1940 r. o rozstrzelaniu polskich jeńców wojennych przebywających w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz polskich więźniów przetrzymywanych przez NKWD - w wyniku tej decyzji zgładzono około 22 tys. obywateli polskich.

1919 - Ochotnicza kompania powstańców wielkopolskich wyruszyła do Małopolski, aby wziąć udział w walkach z Ukraińcami.

1922 - W Suwałkach urodził się Lechosław Marszałek, reżyser i scenarzysta filmów animowanych, m.in. „Przygód Błękitnego Rycerzyka”, twórca serialu „Reksio”.

1926 - W Warszawie urodziła się Zofia Stefanowska, historyczka literatury, redaktorka „Pamiętnika Literackiego”, profesor IBL PAN, uczestniczka Powstania Warszawskiego, sanitariuszka batalionu „Zośka”.

1931 - W Strumieniu koło Cieszyna urodził się Janusz Kidawa, reżyser filmowy, autor m.in. filmu „Grzeszny żywot Franciszka Buły”.

1936 – W Przytyku pod Radomiem doszło do starć ulicznych pomiędzy Polakami i Żydami. W trakcie zajść zginęły 3 osoby: żydowskie małżeństwo i Polak.

1937 - W Kaliszu urodził się Ryszard Cieślak, aktor Teatru Laboratorium, reżyser teatralny, pedagog; bliski współpracownik Jerzego Grotowskiego.

1938 - W Warszawie urodził się Ryszard Parulski, szermierz, wicemistrz olimpijski (1964), wielokrotny medalista mistrzostw świata we florecie i szpadzie; prawnik, założyciel i prezes fundacji „Gloria Victis”.

1943 - Władze niemieckie zalegalizowały aborcję w nieograniczonym zakresie na obszarze Generalnego Gubernatorstwa. Decyzja była elementem prowadzonej przez Niemcy polityki wyniszczania „niższych ras”.

1944 - Co najmniej 58 Polaków zostało zamordowanych przez oddział UPA we wsi Szerokie Pole w byłym województwie stanisławowskim.

1947 - W Zielonej Górze urodził się Ryszard Peryt, aktor, reżyser operowy, twórca inscenizacji operowych, dyrektor Warszawskiej Opery kameralnej w latach 1985-2005.

1949 - Sejm przyjął ustawę o likwidacji analfabetyzmu.

1953 - W Moskwie odbył się pogrzeb Józefa Stalina; wzięły w nim udział delegacje komunistycznych partii, na czele których stali pierwsi sekretarze; PZPR reprezentował Bolesław Bierut; w trakcie pogrzebu doszło do tragedii - wyloty ulic na Plac Czerwony zostały zastawione ciężarówkami, o które napierający tłum rozgniótł kilkaset osób.

1955 - W Rybniku urodził się Józef Pinior, polityk, działacz opozycji demokratycznej i podziemnej „Solidarności”, autor operacji ukrycia przed władzami komunistycznymi 80 milionów złotych należących do dolnośląskiej Solidarności, senator RP, eurodeputowany.

1956 - Postanowieniem Najwyższego Sądu Wojskowego z więzienia zwolniony został gen. Marian Spychalski.

1959 - Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał niemieckiego zbrodniarza, nazistowskiego dygnitarza Ericha Kocha na karę śmierci za zbrodnie popełnione w czasie II wojny światowej na ludności polskiej i żydowskiej; wyroku jednak nigdy nie wykonano; Koch zmarł w więzieniu w Barczewie w 1986 r.

1959 - Premiera filmu Jana Rybkowskiego „Pan Anatol szuka miliona” z Tadeuszem Fijewskim w roli głównej.

1962 - Premiera filmu „Nóż w wodzie” w reżyserii Romana Polańskiego.

1968 - Na Politechnice Warszawskiej odbył się wiec wyrażający poparcie dla studentów UW i potępiający brutalne działania milicji; w odpowiedzi na kłamliwe informacje prasy dotyczące studenckich protestów palono gazety i wznoszono okrzyki „Prasa kłamie!”.

1971 - Włodzimierz Janiurek został pierwszym rzecznikiem prasowym rządu.

1972 – Wybuchł pożar w Zakładach „Stomil” w Poznaniu. Był to największy powojenny pożar w mieście i jeden z większych pożarów obiektów przemysłowych w powojennej Polsce. Do 12 marca pożar ogółem gasiło 105 sekcji gaśniczych i 8 sekcji specjalnych. Według oficjalnych danych jedynym poszkodowanym był strażak, który uległ zatruciu gazem. Pożar zniszczył magazyn mieszanek i część walcowni; straty oszacowano na 100 mln zł. Przyczyną pożaru było podpalenie przez jednego z pracowników, który miał zatarg z kierownikiem magazynu.

1973 - W Łodzi zmarł Andrzej Witos, działacz ruchu ludowego, członek PSL „Piast”, SL i ZSL, w 1943 roku wstąpił do Związku Patriotów Polskich, a rok później wszedł w skład PKWN, poseł Sejmu Ustawodawczego; brat Wincentego Witosa.

1976 - Premiera filmu „Kazimierz Wielki” w reżyserii Ewy i Czesława Petelskich.

1983 - W Grudziądzu rozpoczął się proces Anny Walentynowicz oskarżonej przez władze komunistyczne o „kontynuowanie działalności związkowej i organizowanie akcji protestacyjnej” w grudniu 1981 r.; Walentynowicz skazana została na rok i trzy miesiące więzienia w zawieszeniu na trzy lata.

1984 - Premiera filmu „Soból i panna” w reżyserii Huberta Drapelli.

1985 - W Warszawie spłonął gmach Teatru Narodowego.

1990 - W obserwatorium meteorologicznym na Śnieżce zmierzono rekordową w Polsce prędkość porywu wiatru (346 km/h).

1991 - Sejm kontraktowy przyjął uchwałę o skróceniu kadencji.

1992 - W Tel Awiwie zmarł Menachem Begin, urodzony w Brześciu nad Bugiem działacz syjonistyczny, izraelski polityk, w latach 1977-1983 premier Izraela; laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1978 r.

2006 - W Warszawie zmarła Hanka Bielicka, aktorka, nazywana „królową estrady i kabaretu” oraz „mistrzynią monologu”; przez ponad 40 lat związana z warszawskim Teatrem Syrena; występowała w kabaretach „Szpak” i „U Lopka”, a także w radiowym „Podwieczorku przy mikrofonie”; zagrała w wielu filmach, m.in. w „Zakazanych piosenkach”, „Cafe pod Minogą”, „Małżeństwie z rozsądku”, „Gangsterach i filantropach” oraz w „Panu Wołodyjowskim”.

2012 - Adam Bielecki i Janusz Gołąb dokonali pierwszego zimowego wejścia na ośmiotysięcznik Gaszerbrum I.

2017 - Donald Tusk został ponownie wybrany na stanowisko przewodniczącego Rady Europejskiej.

2022 – W Krakowie zmarła Zofia Gołubiew, historyk sztuki i była wieloletnia dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie w latach 2000-2015.

 

Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy