Polska 15 maja – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika, kk 15-05-2024, 08:00
Artykuł
PAP, dzieje.pl; grafika własna

Tego dnia inżynier William Lindley przedłożył władzom Warszawy projekt sieci wodociągowej; Heinrich Himmler opracował wytyczne dotyczące programu rabunku polskich dzieci; władze komunistyczne zlikwidowały ZHP; w Paryżu Czesław Miłosz ogłosił decyzję o pozostaniu na emigracji; Stanisław Królak, jako pierwszy polski kolarz, wygrał Wyścig Pokoju; po śmierci Stanisława Pyjasa studenci UJ powołali Studencki Komitet Solidarności. Urodzili się m. in. Pierre Curie, Marian Kukiel, Ferdynand Goetel, Jerzy Duszyński, Tadeusz Bartosik, Andrzej Walicki, Jan Frycz, Janusz Stokłosa, Adam Ostrowski. Zmarli natomiast: Feliks Kazimierz Potocki, Zygmunt Padlewski, Andrzej Kuśniewicz, Andrzej Drawicz, Ignacy Gogolewski, Stanisław Kulon oraz Jerzy Trela.

1306 - Rozbicie dzielnicowe: książę Władysław Łokietek zajął Wawel, jednak sam Kraków pozostał wierny Czechom. Dopiero po śmierci króla Wacława III (4 sierpnia tego roku) poddał się Łokietkowi.

1414 - Został wydany przez kapitułę włocławską (właściciela Łodzi) przywilej lokacyjny, uznający mieszkańców wsi za mieszczan. Jednocześnie zwrócono się do króla z prośbą o przywilej monarszy i uznanie Łodzi za miasto pod względem prawno-ustrojowym.

1461 – We Fromborku zmarł kanonik Arnold Coster Venrade (ur. 1398 r.). Był także bibliofilem, prawnikiem. Kanonię warmińską otrzymał w 1438 r. W 1457 r. kanonicy zebrani w Królewcu wybrali go na biskupa warmińskiego, ale wyboru nie zatwierdził papież.

1702 - Zmarł Feliks Kazimierz Potocki, hetman wielki koronny, zwycięzca w bitwie z Tatarami pod Podhajcami w 1698 r.

1807 - Pod Szczawienkiem w pobliżu Wałbrzycha polscy ułani nadwiślańscy pod dowództwem mjr. Piotra Świderskiego odnieśli zwycięstwo nad pruską kawalerią.

1815 - Książę Antoni Henryk Radziwiłł został namiestnikiem Wielkiego Księstwa Poznańskiego, powołanego przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III.

1859 - W Paryżu urodził się Pierre Curie, fizyk, członek francuskiej Akademii Nauk, mąż Marii Skłodowskiej-Curie, z którą w 1903 r. otrzymał Nagrodę Nobla za prace nad promieniotwórczością.

1863 - Powstanie styczniowe: w Płocku rozstrzelany został przez władze rosyjskie Zygmunt Padlewski, członek Komitetu Centralnego Narodowego, naczelnik warszawskiej organizacji miejskiej oraz Powstania w guberni płockiej.

1878 - Angielski inżynier William Lindley przedłożył władzom Warszawy projekt sieci wodociągowej.

1885 - W Dąbrowie koło Tarnowa urodził się Marian Kukiel, historyk wojskowości, minister obrony narodowej w rządzie RP na uchodźstwie w latach 1942-1949.

1890 - W Suchej Beskidzkiej urodził się Ferdynand Goetel, pisarz i publicysta; w 1943 r. w porozumieniu z Delegaturą Rządu RP na Kraj był członkiem delegacji zaproszonej przez władze niemieckie do Katynia.

1909 - W Krakowie założono Akademicki Związek Sportowy.

1917 - W Moskwie urodził się Jerzy Duszyński, aktor, wielki amant polskiego kina, odtwórca niezapomnianych ról w „Zakazanych piosenkach” i „Skarbie”; wystąpił również w filmach „Awantura o Basię” i „Śmierć prezydenta”.

1922 – W Genewie Polska i Niemcy przyjęły konwencję dotyczącą spraw ludnościowych i własnościowych na Górnym Śląsku po plebiscycie z 1921 roku.

1923 – W Krakowie dokonano zamachu bombowego na budynek redakcji żydowskiego, wydawanego w języku polskim „Nowego Dziennika”.

1925 - W Modlnicy koło Krakowa urodził się Tadeusz Bartosik, aktor, dyrektor i kierownik artystyczny Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie; wystąpił m.in. w filmach „Zezowate szczęście”, „Historia współczesna”, a także w serialach „Stawka większa niż życie” i „Doktor Murek”.

1926 - Zamach majowy: Marszałek Sejmu Maciej Rataj, który po ustąpieniu prezydenta Stanisława Wojciechowskiego pełnił obowiązki głowy państwa, powołał nowy rząd z Kazimierzem Bartlem na czele.

1930 - W Warszawie urodził się Andrzej Walicki, filozof, historyk idei.

1936 - Gen. Felicjan Sławoj Składkowski objął funkcję premiera i ministra spraw wewnętrznych; na stanowisku tym zasiadał do końca września 1939 r., będąc tym samym szefem najdłużej urzędującego gabinetu II RP.

1940 - Heinrich Himmler opracował wstępne wytyczne dotyczące programu rabunku polskich dzieci.

1941 - Heinz Auerswald został mianowany komisarzem warszawskiego getta.

1950 - Władze komunistyczne aresztowały gen. Mariana Spychalskiego, bliskiego współpracownika Władysława Gomułki.

1950 - Władze komunistyczne zlikwidowały Związek Harcerstwa Polskiego i rozpoczęły tworzenie Organizacji Harcerskiej w ramach ZMP.

1951 - Na konferencji prasowej zorganizowanej przez Kongres Wolności Kultury w Paryżu Czesław Miłosz, wówczas urzędnik w polskiej ambasadzie w Paryżu, ogłosił decyzję o pozostaniu na emigracji.

1951 - Z połączenia Golubia i Dobrzynia powstało miasto Golub-Dobrzyń.

1951 – W Pradze otwarto pierwszą na świecie izbę wytrzeźwień. Do Polski „wytrzeźwiałki” przywędrowały w 1956 r., kiedy uchwalono Ustawę o zwalczaniu alkoholizmu (pierwszą izbę wytrzeźwień otwarto w Szczecinie).

1954 - W Krakowie urodził się Jan Frycz, aktor; występował w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie i Starym Teatrze, obecnie w zespole Teatru Narodowego w Warszawie; zagrał m.in. w filmach „Pożegnanie jesieni”, „Zwolnieni z życia”, „Dwa księżyce”, „Dama kameliowa”, „Pestka”, „Egoiści”, „Tam i z powrotem”, „Pornografia”, „Pręgi”, „Nigdy w życiu!”, „Komornik”, a także w serialu „Tajemnica twierdzy szyfrów”.

1954 - W Rabce urodził się Janusz Stokłosa, kompozytor, muzyk.

1956 - Stanisław Królak, jako pierwszy polski kolarz, wygrał Wyścig Pokoju.

1957 - Ukazało się pierwsze wydanie czasopisma dla dziewcząt „Filipinka”. Ostatni numer ukazał się w 2006 roku.

1977 - W Krakowie po śmierci Stanisława Pyjasa studenci Uniwersytetu Jagiellońskiego powołali Studencki Komitet Solidarności - pierwszą niezależną organizację studencką w PRL.

1977 - W Nowej Hucie kardynał Karol Wojtyła konsekrował kościół p.w. Matki Boskiej Królowej Polski.

1980 - W Łodzi urodził się O.S.T.R, Adam Ostrowski, raper, freestyle'owiec, muzyk, kompozytor.

1991 - Premiera filmu „Podwójne życie Weroniki” w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.

1993 - W Warszawie zmarł Andrzej Kuśniewicz, prozaik, eseista, poeta; autor „Lekcji martwego języka”, „Króla Obojga Sycylii”, „Mieszanin obyczajowych”.

1993 - Premiera filmu „Kolejność uczuć” w reżyserii Radosława Piwowarskiego.

1997 - W Warszawie zmarł Andrzej Drawicz, pisarz, krytyk literacki, tłumacz, znawca literatury rosyjskiej i problematyki wschodniej; prezes Komitetu ds. Radia i Telewizji w latach 1989-1991.

1997 – Utworzono Łódzką Specjalną Strefę Ekonomiczną.

2002 – W Sosnowcu odsłonięto pomnik Jana Kiepury.

2022 - Zmarł aktor teatralny i filmowy, reżyser i scenarzysta Ignacy Gogolewski, niezapomniany Antek Boryna z „Chłopów” Jana Rybkowskiego, występował na deskach stołecznego Teatru Polskiego, Dramatycznego, Współczesnego i Narodowego. Kierował Teatrem Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, Teatrem im. Juliusza Osterwy w Lublinie oraz Teatrem Rozmaitości w Warszawie. W latach 2005-2006 był prezesem ZASP-u.

2022 – Zmarł Stanisław Kulon, rzeźbiarz, nauczyciel akademicki, profesor sztuk plastycznych, autor m.in. monumentalnego Pomnika Chwała Saperom w Warszawie oraz serii obrazów upamiętniających sowieckie deportacje obywateli II RP z Kresów.

2022 – Zmarł Jerzy Trela, aktor teatralny i filmowy oraz profesor krakowskiej Akademii Sztuk Teatralnych. Zagrał w życiu około 350 ról teatralnych i filmowych. Na dużym ekranie zagrał m.in. męża Ireny w „Kobiecie samotnej” (Agnieszka Holland); Hiszpana w „Matce Królów” (Janusz Zaorski); Pana Bronka w „Trzech kolorach. Białym” (Krzysztof Kieślowski) i Podkomorzego w „Panu Tadeuszu” (Andrzej Wajda).



Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy