4 czerwca 1992 r., upadł pierwszy po II wojnie światowej rząd wyłoniony przez Sejm po całkowicie wolnych wyborach. Do upadku rządu w dużym stopniu przyczyniła się ustawa lustracyjna.
Rząd Jana Olszewskiego funkcjonował od grudnia 1991 r. Był to rząd mniejszościowy, ponieważ premier nie bł w stanie poszerzyć wspierającej go koalicji. Pod koniec maja 1992 r. między prezydentem Lechem Wałęsą a rządem Jana Olszewskiego oszło do ostrego spięcia w sprawie finalizowanego wówczas traktatu polsko-rosyjskiego dotyczącego opuszczanych przez Rosjan baz na terenie Polski. Wałęsa rozpoczął wtedy konsultacje polityczne, których celem było obalenie rządu premiera Jana Olszewskiego.
Prezydent Lech Wałęsa 26 maja 1992 r. skierował do marszałka Sejmu pismo, w którym poinformował, iż nie ma juz zayfania do rządu. Dodał, że wycofuje swoje poparcie dla jego działań.
Pomysł odwołania rządu już wtedy popierała Unia Demokratyczna, co partia wyraziła w uchwale, w której wzywała rząd Olszewskiego do ustąpienia. Unia Demokratyczna poparła ten pomysł.
Ustawa lustracyjna
Ustawa lustracyjna, która została zgłoszona przez posła Janusza Korwin-Mikkego przyjęto 28 maja. Zakładała ona podanie do dnia 6 czerwca 1992 „pełnej informacji na temat urzędników państwowych od szczebla wojewody wzwyż, a także senatorów i posłów będących współpracownikami Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w latach 1945–1990”.
Szef MSW Antoni Macierewicz 4 czerwca wykonując zapisy wynikające z ustawy lustracyjnej przesłał do Sejmu tajną listę nazwisk listę polityków figurujących w archiwach MSW jako konfidenci komunistycznych służb specjalnych. Nie określił wtedy wobec których nazwisk oskarżenia o współpracę są prawdziwe, wobec których nie. Bardzo szybko lista przeciekła do mediów i parlamentarzystów. Jak się okazało, znalazły się na niej m.in. nazwiska 3 ministrów i 8 wiceministrów rządu Jana Olszewskiego oraz nazwisko Lecha Wałęsy.
Lech Wałęsa wydał wówczas oświadczenie, w którym przyznał się do podpisania dokumentów w 1970 r. Jednak keidy zorientował się, że w Sejmie znajdzie się większość zdolna do obalenia rządu, postanowił wycofać pierwszy komunikat. Zastąpił go oskarżeniem o „sfabrykowanie” dokumentów i krytykę przeprowadzonej akcji lustracyjnej, którą oskarżył o wybiórczość i umożliwianie politycznego szantażu.
Odwołanie rządu Olszewskiego
Wałęsa pojawił się w Sejmie, aby porozmawiać z liderami ugrupowań postsolidarnościowych przeciwnych rządowi (Kongresu Liberalno-Demokratycznego, Unii Demokratycznej, Konfederacji Polski Niepodległej) oraz Polskiego Stronnictwa Ludowego. Rozmowy te były nagrywane przez media. W trakcie ukształtowała się tymczasowa koalicja. Przy poparciu SLD była w stanie odwołać rząd.
Po północy 5 czerwca 1992 r. rząd Olszewskiego został odwołany. Zagłosowało za tym 273 posłów przy 119 przeciw i 33 wstrzymujących się. Nowym premierem został wówczas Waldemar Pawlak. Jednak nie udalo mu się zdobyć większości w sejmie i w lipcu 1992 roku premierem została Hanna Suchocka z Unii Demokratycznej.
Ostatnie prace nad pomnikiem #JanOlszewski w #Okuniew jutro o g. 11 odsłonięcie w @halinow pic.twitter.com/MKTCMG7N3S
— Marek Piotr Borkowsk (@BorkowskMarek) June 3, 2021
Źródło: muzhp, ipn.gov.
