Przejdź do treści
77 lat temu zbuntowali się więźniowe Sonderkommando w Birkenau
Fot. pixabay.com / bici

77 lat temu, 7 października w obozie Auschwitz II-Birkenau doszło do buntu Sonderkommanda. Była to specjalna grupa więźniów, głównie Żydów, których Niemcy wykorzystywali do usuwania ciał zgładzonych w komorach gazowych.

Pod koniec lata 1944 r., gdy malała liczba transportów z Żydami przeznaczonymi na zagładę, Niemcy zaczęli sukcesywnie zmniejszać liczebność Sonderkommanda mordując jego członków. We wrześniu zgładzili ok. 200 osób. Pozostali zdali sobie sprawę z zagrożenia i zaplanowali bunt. W przygotowaniach, Żydom pomagali jeńcy sowieccy również wcieleni do Sonderkommanda.

7 października 1944 r. rano obozowy ruch oporu zawiadomił buntowników, że SS zamierza zgładzić 300 członków Sonderkommanda. Żydzi postanowili walczyć. Organizatorami buntu byli polscy Żydzi: Załmen Gradowski, Jankiel Handelsman, Josef Deresiński i Josef Darębus. Sygnałem do walki miało być podpalenie krematorium.

Szlomo Venezia, zmarły w 2012 r. członek Sonderkommanda, wspominał, że najważniejsza część buntu miała się rozegrać w krematorium II. Więźniowie planowali, że zaatakują wartowników SS, którzy każdego dnia o godz. 18 przechodzili w pobliżu bramy idąc do wieżyczek, zabiją ich i zdobędą broń. To miał być sygnał do walki.

Sesja edukacyjna online: „Z Litzmannstadt Ghetto do KL Auschwitz”

➡️ rozmowa z ocalałym z Auschwitz Marianem Turskim
➡️ wykład dr. Adama Sitarka @unilodzo historii getta w Litzmannstadt

????️ 7.10
⏰ 17:00-19.00

Więcej informacji: https://t.co/yeBrabxoxJ pic.twitter.com/2WEZc9M2KI

— Muzeum Auschwitz (@MuzeumAuschwitz) October 6, 2021

Esesmani przyszli jednak po godz. 13., by zabrać więźniów z krematorium IV. Zostali zaatakowani. Więźniowie byli uzbrojeni w kamienie, młotki i siekiery. Podpalili krematorium. Akcję podjęli także osadzeni w krematorium II. Zabili m.in. kapo Toepfera. „Ocaleni opowiedzieli nam, co zrobili z Karlem, niemieckim kapo, tym pospolitym kryminalistą, który najprawdopodobniej doniósł o planowanym buncie. Ogłuszyli go i tak jak stał, w ubraniu wrzucili do pieca” – relacjonował Venezia.

Historyk z Muzeum Auschwitz Igor Bartosik podaje, że Toepfer przed wrzuceniem został zasztyletowany.

Więźniowie przerwali druty obozowe i zaczęli uciekać w stronę Pławów. Drogę przeciął im oddział alarmowy SS. W wyniku ostrzału polegli oni w okolicach obozowego gospodarstwa rolnego.

W walce zginęło ok. 250 więźniów. Byli wśród nich organizatorzy buntu. Ok. 200 zatrzymanych rozstrzelano wkrótce potem. „Zebrano nas przy krematorium. Przemawiał komendant. Pytał, czy zdajemy sobie sprawę z tego, co zrobiliśmy? Powiedział, że poniesiemy konsekwencje. Kazano nam położyć się twarzą do ziemi, ręce do tyłu i rozstrzeliwano co trzeciego” – wspominał po wojnie więzień Sonderkommando Henryk Mandelbaum.

„Tak daleko, tak blisko” - Austria a Auschwitz” to tytuł nowej wystawy austriackiej otwartej w bloku 17 na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz I. https://t.co/5NsrtUcDoX pic.twitter.com/ZHqcnAWMtd

— Muzeum Auschwitz (@MuzeumAuschwitz) October 4, 2021

Po buncie Niemcy wszczęli dochodzenie, skąd więźniowie mieli proch. Ustalili, że dostarczały go żydowskie dziewczęta zatrudnione w fabryce: Roza Robota, Ala Gaertner, Regina Safirsztain i Estera Wajcblum. Zostały powieszone trzy tygodnie przed wyzwoleniem obozu.

Pierwsze Sonderkommando powstało, by obsługiwać krematorium I w obozie macierzystym Auschwitz, w którym już latem 1941 r. palono ciała. Na początku lata 1944 r., gdy do Birkenau docierały transporty z Żydami węgierskimi, liczyło ono ok. 900 więźniów. Zawsze byli on izolowani od reszty. Obóz przeżyło zaledwie kilkudziesięciu.

Po wojnie były więzień Sonderkommando Henryk Mandelbaum mówił: „Kiedy trafiłem do niego, było tak, jakbym do piekła trafił. Ja to palenie, wyrywanie zębów mam codziennie przed sobą. Chodzę z tymi obrazami, jem, śpię, tańczę, śpiewam. Tego się nie da wymazać. Mam to we krwi, w całym ciele” – wspominał. Henryk Mandelbaum zmarł 17 czerwca 2008 roku. 

dzieje.pl

Wiadomości

Republikanie robią pierwszy krok w drodze do odzyskania Senatu

Trwa liczenie głosów Trump vs. Harris | Wydanie Specjalne

Kamala Harris traci poparcie czarnoskórych wyborców w Georgii

Trump wygrywa w trzech stanach, a Harris w jednym

NA ŻYWO: Wybory w USA. Spływają realne dane cząstkowe

Ivo Bender: walka o stany jest bardzo zaciekła. | Wydanie Specjalne

W Wisconsin przeliczą ponownie około 30 000 kart. Problem plomb

Ogromna przewaga Trumpa w stanach Kentucky i Indiana

Być jak Grover Cleveland. Czy Trump powtórzy wyczyn sprzed 100 lat

Trump może zrobić historyczny wynik. Byłby pierwszy

USA. Finał wyścigu do Białego Domu! | Wydanie Specjalne

Co zrobi Donald Tusk jak wybory wygra Donald Trump? | #PiachemWTryby

Trump zdobył tu ponad 71 proc. głosów. Na Harris oddano ich zaledwie 28,5 proc.

Trump czy Harris? Kogo wybiorą Amerykanie?

Szok we Francji. Auchan likwiduje prawie 2400 miejsc pracy

Najnowsze

Republikanie robią pierwszy krok w drodze do odzyskania Senatu

NA ŻYWO: Wybory w USA. Spływają realne dane cząstkowe

Ivo Bender: walka o stany jest bardzo zaciekła. | Wydanie Specjalne

W Wisconsin przeliczą ponownie około 30 000 kart. Problem plomb

Ogromna przewaga Trumpa w stanach Kentucky i Indiana

Trwa liczenie głosów Trump vs. Harris | Wydanie Specjalne

Kamala Harris traci poparcie czarnoskórych wyborców w Georgii

Trump wygrywa w trzech stanach, a Harris w jednym