Zapewnienie odpowiedniego poziomu jakości infrastruktury kolejowej, likwidacja zaległości utrzymaniowych, zachowanie sieci linii kolejowych oraz wieloletnie umowy na utrzymanie i remonty linii kolejowych zakłada kolejowy program utrzymaniowy. 16 stycznia 2018 r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego „Pomoc w zakresie finansowania kosztów zarządzania infrastrukturą kolejową, w tym jej utrzymania i remontów do 2023 roku”, przedłożoną przez ministra infrastruktury.
- Dzięki podjętej decyzji rządu polska kolej zyska możliwość planowania prac utrzymaniowych i remontowych w cyklu wieloletnim. Zagwarantowanie znacznych środków finansowych na ten cel pozwoli na nadrobienie wieloletnich zaległości na kolei. W ten sposób jeszcze skuteczniej możemy dążyć do celu, którym jest bezpieczna, komfortowa i punktualna polska kolej – powiedział minister infrastruktury Andrzej Adamczyk.
Podstawowym celem programu jest wzmocnienie roli transportu kolejowego w zintegrowanym systemie transportowym kraju, przez odwrócenie tendencji spadkowej udziału transportu kolejowego w przewozach oraz zapewnienie niezbędnych środków na prace utrzymaniowo-remontowe na istniejącej sieci kolejowej.
Program finansowany będzie z środków budżetu państwa i Funduszu Kolejowego. Na jego realizację w latach 2019-2023 ze środków publicznych zostanie przeznaczone ok. 23,8 mld zł, w tym ok. 21 mld zł z budżetu państwa.
Program zapewni wieloletnie dofinansowanie kosztów zarzadzania infrastrukturą kolejową do 2023 r., zwłaszcza w obszarze utrzymania i remontów, ponoszonych przez jej zarządców.
Program był od dawna oczekiwany, bowiem niedostateczne finansowanie prac utrzymaniowych i remontowych na przestrzeni ostatnich lat doprowadziło do ogromnych zaległości w tym obszarze. W 2008 r. oceniono, że likwidacja zaległości utrzymaniowych na sieci największego zarządcy infrastruktury – PKP Polskich Linii Kolejowych SA wymaga kilkudziesięciu miliardów złotych. Opóźnienia dotyczące przedsięwzięć utrzymaniowych przyczyniły się do znacznego ograniczenia oferty w segmencie pasażerskich przewozów regionalnych.
Realizacja programu pozwoli na poprawę jakości infrastruktury kolejowej, co powinno zachęcić do korzystania z kolei podróżnych i przewoźników towarowych. Przewiduje się też skrócenie czas przejazdu koleją oraz zmniejszenie liczby awarii i usterek technicznych, dzięki czemu zwiększy się bezpieczeństwo podróżnych oraz wzrośnie konkurencyjność tej gałęzi transportu. Kolej, jako alternatywa wobec transportu samochodowego i kolejowego, to także mniejsze obciążenie środowiska emisją dwutlenku węgla, a w efekcie czystsze powietrze.
Finansowanie kosztów zarządzania infrastrukturą kolejową będzie się odbywało na podstawie wieloletniej umowy zawieranej przez zarządców infrastruktury z ministrem właściwym do spraw transportu. Umowa będzie dokumentem wykonawczym w stosunku do programu.
Będzie ona określać warunki otrzymania środków przez zarządców infrastruktury kolejowej. Umowy będą zawierane na 5 lat, z uwzględnieniem jednorocznego finansowania budżetowego. W ten sposób zapewnione zostanie efektywne finansowanie programu (oznacza to pełne finansowanie programu w każdym roku jego realizacji i w całym okresie jego trwania).
Program, umożliwiając zawieranie wieloletnich umów na utrzymanie i remonty linii kolejowych, pozwoli na efektywniejsze planowanie i zlecanie prac utrzymaniowych i remontowych w cyklu wieloletnim. Dzięki temu krajowy rynek wykonawców (głównie firm budowalnych) będzie mógł lepiej przygotować się do realizacji kontraktów remontowo-utrzymaniowych.
Wykonanie programu umożliwi też częściową likwidację zaległości utrzymaniowo-remontowych na sieci kolejowej zarządzanej przez PKP PLK SA. Zostaną też wyznaczone nowe kategorie linii kolejowych, co zapobiegnie degradacji niektórych linii kolejowych, a w rezultacie będzie sprzyjało poprawie atrakacyjności inwestycyjnej obszarów dotychczas zmarginalizowanych.
Głównym beneficjentem programu utrzymaniowego będą PKP Polskie Linie Kolejowe SA, a także czterej zarządcy infrastruktury kolejowej (wskazani w decyzji wykonawczej Komisji Europejskiej z 6 lipca 2016 r. w sprawie strategicznego znaczenia infrastruktury kolejowej): PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście Sp. z o.o., Dolnośląska Służba Dróg i Kolei we Wrocławiu, „Euroterminal Sławków” Sp. z o.o., CARGOTOR Sp. z o.o.
Wykonawcą programu będzie minister właściwy do spraw transportu. Do końca marca każdego roku będzie on składał sprawozdanie z realizacji programu za poprzedni rok, a do końca maja 2024 r. – przedłoży rządowi raport końcowy z realizacji programu.
W Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.), przyjęty program uznano za strategiczny dla rozwoju sektora transportu kolejowego. Program jest także spójny ze Strategią rozwoju transportu do 2020 r. (z perspektywą do 2030 r.).
