Przejdź do treści
Wybory 2025 Przyborów gm. Jeleśnia Karol Nawrocki 715 Rafał Trzaskowski 165
Wybory 2025 Sondażu late poll dla 90 proc. komisji: Karol Nawrocki - 51 proc. Rafał Trzaskowski - 49 proc.
Wybory 2025 PKW: Karol Nawrocki otrzymał 56,6 proc. głosów Polaków przebywających w Stanach Zjednoczonych, Rafał Trzaskowski 43,35 proc.
Wybory 2025 Exit poll (Ipsos): wyborcy prezydenta Andrzej Dudy poparli Karola Nawrockiego
Wybory 2025 Karol Nawrocki: Ocalimy Polskę! Zwyciężymy i ocalimy Polskę! Nie pozwolimy na to, aby domknęła się władza Donalda Tuska
Wybory 2025 Karol Nawrocki: udało nam się zjednoczyć cały obóz patriotyczny; ludzi, którzy chcą Polski normalnej
Wybory 2025 Karol Nawrocki: wierzę, że jutro rano obudzimy się z prezydentem Karolem Nawrockim
Wybory 2025 Jarosław Kaczyński: Wierzę, że zwyciężymy! Wierzę, że przeprowadzimy nasz plan
Wybory 2025 Szacowana frekwencja w wyborach według Ipsos sięgnęła 72,8 proc
Wybory 2025 Szef PKW: nie było sygnałów o konieczności przedłużenia ciszy ani o kolejkach do lokali
NBP NBP informuje: Prof. Adam Glapiński, Prezes NBP: „Polska ma już 509 ton złota – więcej niż Europejski Bank Centralny! To dowód na skuteczną strategię, która wzmacnia wiarygodność Polski i buduje bezpieczeństwo finansowe obywateli"

Rocznica urodzin „Warszawskiego Sokratesa”. Tadeusz Kotarbiński był twórcą etyki niezależnej

Źródło: PAP/Jan Morek

Przed 135 laty, 31 marca 1886 r., urodził się w Warszawie prof. Tadeusz Kotarbiński, jeden z najwybitniejszych polskich filozofów, twórca prakseologii, filozofii praktyczności, która w czasach współczesnych nabiera szczególnego znaczenia. Nazywany był Warszawskim Sokratesem.

Był logikiem i etykiem, przedstawicielem legendarnej w okresie międzywojennym szkoły lwowsko-warszawskiej, a także twórcą tzw. etyki niezależnej (tj. takiej, która postulowanych przez siebie zasad nie wyprowadza ani z teorii metafizycznych, ani z religii, lecz opiera się na tzw. elementarnych normach moralnych). Zasłynął licznymi aforyzmami — takimi jak ten, że „wiedzieć, czego się nie ma, jest ważniejsze niż wiedzieć, co się ma”. Opracował koncepcję reizmu, według której istnieją tylko konkretne rzeczy. Wszelkie cechy, własności, relacje oraz liczby to jedynie pojęcia abstrakcyjne, a ich status ontyczny jest taki sam, jak czarodziejskiej różdżki.

Był ateistą. Światopogląd religijny porzucił jako nastolatek. Propagował etykę laicką, czyli taką, która obowiązuje ludzi wierzących, jak i ateistów. Wprowadził pojęcie opiekuna spolegliwego — oznaczające osobę godną zaufania; każdego, kto czuje się wezwany do usuwania cierpienia i okrucieństwa w świecie.

Twórca prakseologii

O prakseologii polskiego filozofa, tak cenionej w czasach współczesnych filozofii praktyczności i sprawnego działania, pisze jeden z jego uczniów prof. Wojciech W. Gasparski w niedawno wydanej książce „Filozofia praktyczności. Traktat o filozofii Tadeusza Kotarbińskiego”. „Książką tą – czytamy w przedmowie autora — pragnę zwrócić uwagę na stratę, jaka poniosła polska filozofia, gdy zabrakło w niej Warszawskiego Sokratesa, jak nazwał go Karol Irzykowski”.

Przekonany jest o tym prof. Timo Airaksinen z Uniwersytetu Helsińskiego. Fiński filozof uznaje pracę Kotarbińskiego „Cel czynu a zadanie wykonawcy” z 1913 r. za przełomowe dzieło dla literatury filozoficznej. Uważa ją za równie wybitną, co „Denotowanie” (On Denoting) Bertranda Russella czy „Przedmiot etyki” (The Subject Matter of Ethics”) George’a E. Moore’a.

Tadeusz Kotarbiński uważał prakseologię za najbardziej uogólniona teorię organizacji. Zaliczał do niej „wszystkie twierdzenia na temat sprawności działań ważne wspólnie dla wszystkich wielkich dziedzin działalności ludzkiej, a więc i tezy o warunkach i formach sprawnego współdziałania pozytywnego”.

Prof. Airaksinen w nawiązaniu do Kotarbińskiego wskazuje na znaczenie efektywności. Jego zdaniem skuteczność ma nie tylko wymiar ekonomiczny, jest również jednym z warunków funkcjonowania systemu sprawiedliwego dla wszystkich. Wynika to z tego, że dobrobyt jest kluczowym elementem sprawiedliwości społecznej. „Jeśli system jest nieefektywny, jest mniej do rozdania. Ludzie cierpią i dlatego mają prawo się skarżyć” – stwierdza w „Filozofia praktyczności. Traktat o filozofii Tadeusza Kotarbińskiego”.

Autor „Traktatu o dobrej robocie”

W Polsce szczególnie ceniony był „Traktat o dobrej robocie” Kotarbińskiego. Autor uważał, że szacunek wraz z publicznymi jego objawami winien przypadać wyłącznie za to, jak się robi swoją robotę, a nie za to, jaką ta robota zajmuje swoją pozycję w hierarchii funkcji. Nauczał, że cele środków nie uświęcają, a niektóre z nich „uświńcają” je wręcz. Przekonywał też, że „zanim ludzkość nauczy się niebiańskiego uśmiechu, musi się wprzódy oduczyć szczerzenia zębów”.

Kotarbiński urodził się w Warszawie, ale nie był z nią związany przez całe życie. Studiował matematykę i fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim jako wolny słuchacz. Przeniósł się do Lwowa, gdzie najpierw studiował architekturę, a potem filozofię i filologię klasyczną. Był uczniem prof. Kazimierza Twardowskiego, twórcy lwowsko-warszawskiej szkoły filozoficznej. Przed II wojną światową wrócił do Warszawy, w czasie okupacji brał udział w tajnym nauczaniu. Po wojnie w latach 1945-1949 był rektorem Uniwersytetu Łódzkiego, a następnie rektorem Uniwersytety Warszawskiego. Wieloletni przewodniczący Polskiego Towarzystwa Filozoficznego i prezes Polskiej Akademii Nauk.


Prof. Tadeusz Kotarbiński zmarł przed 40 laty, 3 października 1981 r. w Warszawie. Został pochowany na warszawskich Powązkach Wojskowych. Jednym z jego uczniów był Alfred Tarski, uznawany za jednego z czterech najwybitniejszych logików wszech czasów (obok Arystotelesa, Gottloba Frege oraz Kurta Goedla). Jego uczniem był także filozof Leszek Kołakowski oraz socjologowie Maria i Wojciech Ossowscy.

PAP

Wiadomości

Ukraina planowała to 1,5 roku. Rosjanie mówią, że to ich Pearl Harbor

Cezary Krysztopa: Im trzeba podziękować

Domański: Tusk myśli teraz jak unieważnić wybory

Dziennikarz "Rzeczpospolitej" się pośpieszył: "Rafał Trzaskowski nowym prezydentem Polski!"

Podano wyniki late poll z 90 procent komisji

Wyniki wyborów po przeliczeniu 99 proc. komisji

Simion: w Polsce ważą się losy Europy. Módlmy się o Polskę

Nawrocki czy Trzaskowski? Śledź wyniki wyborów na bieżąco! [LIVE]

Morawiecki wskazał klucz do zmiany wyniku wyborów

WAŻNE! Emocje po wynikach late poll! Zmiana na pozycji lidera

Nawrocki: Ocalimy Polskę! Monopol władzy nie może się domknąć

Jak głosowali wyborcy kandydatów z pierwszej tury? [WYNIKI]

Przewodniczący PKW o stanie liczenia głosów

Nawrocki wygrał wybory wśród Polaków głosujących w USA i Kanadzie

Kaczyński: wierzę, że zwyciężymy

Najnowsze

Ukraina planowała to 1,5 roku. Rosjanie mówią, że to ich Pearl Harbor

Podano wyniki late poll z 90 procent komisji

Wyniki wyborów po przeliczeniu 99 proc. komisji

Simion: w Polsce ważą się losy Europy. Módlmy się o Polskę

Nawrocki czy Trzaskowski? Śledź wyniki wyborów na bieżąco! [LIVE]

Cezary Krysztopa: Im trzeba podziękować

Domański: Tusk myśli teraz jak unieważnić wybory

Dziennikarz "Rzeczpospolitej" się pośpieszył: "Rafał Trzaskowski nowym prezydentem Polski!"