Za "Dziennikiem Łódzkim" podajemy, co zniknęło z podstawy programowej języka polskiego dla liceum ogólnokształcącego, technikum i branżowej szkoły II stopnia. A zniknęło sporo. Co ciekawe dotyczy to zwłaszcza zagadnień związanych z budowaniem umiejętności samodzielnego, krytycznego myślenia, a także kultury antycznej. Czy to ostatnie może dziwić? Raczej nie, gdy weźmie się pod uwagę iż właśnie w starożytna Grecji, Rzym oraz Chrześcijaństwo dały podstawę autonomii jednostki ludzkiej wobec państwa i jej wolności.

"Pójdź dziecię! ja cię uczyć... nie każę", to parafraza wiersza Marii Konopnickiej pt. "Przed sądem". Do tej pory w naszej mowie potocznej i świadomości powszechnej istnieje tylko jedna, a szkoda, linijka tego utworu: "Pójdź, dziecię! ja cię uczyć każę". Przypomnijmy więc, że wiersz Konopnickiej opisuje chłopca-sierotę, którego postawiono przed sądem - za drobne, jak należy sądzić, przewinienie. Sędzia, który ma wydać wyrok,  w pewnym momencie zdaje sobie sprawę z tego, że i on i jemu podobni sami stanąć mogą przed osądem przyszłych pokoleń, jako ci, którzy nie zadbali o to, by wszyscy - w tym zwłaszcza ubogie sieroty - mogli skorzystać z dobrodziejstw edukacji.

Wiersza "Przed sądem" nie ma w nowej podstawie programowej. Czego jeszcze w niej brakuje? Lista jest długa.

I. Zmiany w zakresie podstawowym kształcenia literackiego i kulturowego

1. Czytanie utworów literackich

- usunięto rozpoznawanie konwencji literackiej (fantastycznej, symbolicznej, mimetycznej, realistycznej, naturalistycznej i groteskowej) i określanie ich cech w utworach. W zamian: uczeń rozpoznaje w utworze literackim elementy fantastyki, symbolizmu, realizmu;
- usunięto rozróżnianie jako gatunku kroniki, sielanki, powieści poetyckiej. W zamian: dodano sonet;
- usunięto rozpoznawanie w tekście takich środków wyrazów jak eufonia, epifora; elipsę przeniesiono do zakresu rozszerzonego;
- zmodyfikowano treści związane z groteską - uczeń rozpoznaje ją w tekście, ale nie musi określać jej artystycznego i wartościującego charakteru;
- usunięto poddawanie refleksji tematykę i problematykę poznanych tekstów i ich związku z programami epoki;
- usunięto wartościowanie sposobów kreowania świata przedstawionego;

2. Odbiór tekstów kultury

- usunięto rozpoznawanie specyfiki laudacji i homilii;
- usunięto określanie wpływu starożytnego teatru greckiego na rozwój sztuki teatralnej; rozumienie pojęcie katharsis i charakteryzowanie jego roli w kształtowaniu odbioru dzieła;
- usunięto stosowanie kryteriów pozwalających odróżnić arcydzieło od kiczu;

II. Zmiany w zakresie podstawowym kształcenia językowego

1. Gramatyka języka polskiego

Nie wprowadzono zmian w treściach dotyczących gramatyki języka polskiego w zakresie podstawowym.

2. Zróżnicowanie języka

- usunięto rozpoznawanie stylizacji mitologicznej;
- usunięto określanie rodzajów zapożyczeń i sposób ich funkcjonowania w polszczyźnie różnych epok i odnoszenie wskazanych zjawisk do współczesnej polszczyzny. W zamian: wprowadzono rozpoznanie zapożyczeń i rozumienie ich funkcji.

3. Komunikacja językowa i kultura języka

- usunięto rozróżnianie typów znaków językowych i ich funkcji w tekście;
- usunięto rozpoznawanie funkcji metajęzykowej tekstu;
- usunięto rozpoznawanie elipsy;
- usunięto rozróżnianie pojęć takich jak postprawda, bańka informacyjna, wiralność oraz rozpoznawanie tych zjawisk i ich charakteryzację; pozostało: rozpoznawanie w tekstach manipulacji, dezinformacji i stereotypu językowego.

4. Ortografia i interpunkcja

Nie wprowadzono zmian.

III. Zmiany w zakresie podstawowym tworzenia wypowiedzi

1. Elementy retoryki

Nie wprowadzono zmian w zakresie podstawowym.

2. Mówienie i pisanie

- usunięto: tworzenie form użytkowych takich jak protokół, opinia, zażalenie, stosowanie zwrotów adresatywnych i etykiety językowej;
- usunięto tworzenie wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, hasło encyklopedyczne;
- usunięto: stosowanie zasad poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu i weryfikację własnych decyzji poprawnościowych.

IV. Zmiany w zakresie podstawowym samokształcenia

- usunięto wzbogacenia wypowiedzi pozajęzykowymi środkami komunikacji;
- usunięto sporządzanie bazy danych (ale uczeń wciąż gromadzi i przetwarza informacje);
- usunięto znajomość pojęcia hipertekstu, rozpoznawanie jego realizacji i korzystania z niego w gromadzeniu informacji.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zmiany w zakresie rozszerzonym języka polskiego

Kształcenie literackie i kulturowe:

- usunięto odczytywanie funkcji cech prądów literackich i artystycznych;
- usunięto rozpoznawanie konwencji turpistycznej i postmodernistycznej; dodano: rozpoznawanie konwencji fantastycznej, symbolicznej, realistycznej, naturalistycznej, groteskowej i określanie ich cech;
- usunięto rozpoznawanie takich środków artystycznego wyrazu jak: paronomazja, metonimia, synekdocha, odmiany inwersji;; dodano: elipsę.

Odbiór tekstów kultury:

- zmodyfikowano: uczeń wykorzystuje teksty naukowe w interpretacji tekstów kultury (było: dzieł sztuki);
- usunięto rozpoznawanie i charakterystykę głównych stylów w architekturze.

Gramatyka języka polskiego:

- usunięto rozumienie procesu kształtowania się systemu gramatycznego i wskazywanie jego elementów we fleksji, fonetyce i składni.

Zróżnicowanie języka:

- usunięto rozumienie i wyjaśnianie różnicy między etymologicznym a realnym znaczeniem wyrazu;
- usunięto rozpoznawanie prozodycznych elementów stylu takich jak akcent, intonacja, dynamika, rytmizacja i określanie ich funkcji w tekście;
- usunięto rozumienie pojęcia socjolektu, rozpoznawanie i określanie jego funkcji komunikacyjnych;
- usunięto określanie cech stylu wypowiedzi internetowych oraz wartościowanie wypowiedzi tworzonych przez internautów.

Ortografa i interpunkcja:

- usunięto stosowanie fonetycznej, morfologicznej, historycznej i konwencjonalnej zasady pisowni polskiej w zachowaniu poprawności zapisu wypowiedzi.

Elementy retoryki:

- usunięto stosowanie sylogizmu w wypowiedzi dowodzącej;
- usunięto rozumienie pojęcia rubaszności i sarkazmu oraz wskazywanie ich funkcji w tekście i przedstawianie propozycji ich odczytania.

Źródło: "Dziennik Łódzki", Strefa Edukacji