Przejdź do treści
20:10 W sobotę rozpoczęło się spotkanie rekolekcyjne "Jezus na stadionie Legii”. Wydarzenie odbywa się pod hasłem "Świat rani, Bóg leczy”. Punktem kulminacyjnym będzie msza św. o g. 23.30 pod przewodnictwem metropolity warszawskiego abp. Adriana Galbasa
19:30 W niemieckim mieście Passau mężczyzna wjechał samochodem w tłum. 5 osób trafiło do szpitala
18:43 Jedna osoba zginęła, a dwie zostały ranne w wypadku na S7 w Łącznej (Świętokrzyskie), gdzie w sobotę po południu zderzyło się pięć samochodów osobowych. Droga w kierunku Warszawy jest zablokowana
18:20 Policjanci z Płońska (Mazowieckie) ujęli pięciu obywateli Rumunii podejrzanych o włamanie do jednego z tamtejszych supermarketów. Sprawcy staranowali autem drzwi ewakuacyjne, zniszczyli stoisko z elektroniką i ukradli m.in. ponad 50 telefonów komórkowych
17:20 Francja wspólnie z Ukrainą będzie produkować drony na jej terytorium. Urządzenia mają też trafić na wyposażenie francuskiej armii
16:33 Na naszej zachodniej granicy znów dochodzi do przerzutu ludzi. Niemiecka policja dwukrotnie wysyłała do Polski 6 Somalijczyków
15:51 Tomasz Sakiewicz: Wielkie podziękowanie dla Klubu Gazety Polskiej we Wrocławiu im. gen. Ryszarda Kuklińskiego, za 20 lat pracy na rzecz niepodległej Polski, szczególnie honorowego przewodniczącego Andrzeja Górnika oraz dla wszystkich klubów dolnośląskich
15:10 Wielka Brytania: Liczba aresztowań pracujących nielegalnie imigrantów wzrosła o połowę
14:13 Watykan: Leon XIV zadeklarował gotowość Kościoła na ekumeniczne ustalenie daty Wielkanocy
Wydarzenie Klub „Gazety Polskiej” Gdańsk II zaprasza na protest - Nie dla nielegalnej imigracji!, 8 czerwca (niedziela), g. 12, pod Radą Miasta Gdańska ul. Wały Jagiellońskie 1
Wydarzenia Klub Gazety Polskiej w Piotrkowie Tryb. zbiera podpisy poparcia dla referendum w sprawie odwołania Prezydenta i Rady Miasta i sprzeciwu wobec nielegalnej imigracji Piotrków ul. Konarskiego. Poniedziałek-piątek w godz. 11-18
NBP NBP informuje: Prof. Adam Glapiński, Prezes NBP: „Polska ma już 509 ton złota – więcej niż Europejski Bank Centralny! To dowód na skuteczną strategię, która wzmacnia wiarygodność Polski i buduje bezpieczeństwo finansowe obywateli"

Wielkie zarazy ludzkości. Jak choroby i epidemie wpływały na dzieje cywilizacji

Źródło: Wydawnictwo Fronda

Niewidzialni wrogowie potrafią obalać imperia, dziesiątkować zwycięskie armie, odsyłać całe dynastie w mrok zapomnienia. Nie biorą jeńców. Mikroby, bakterie i wirusy. Hiszpańska grypa zabrała więcej istnień niż I Wojna Światowa, uważana za okrutną i krwawą. Wymiotła w niektórych regionach średniowiecznej Europy ponad 60 proc. populacji.

 

Historia powszechna tłumaczy, że konkwistadorzy łatwo podbili Amerykę Południową, ponieważ dysponowali lepszym uzbrojeniem. Ale nie wspomina, że ospa, którą przynieśli, zabiła w połowie XVI stulecia 3,5 miliona Indian, niszcząc zaawansowaną cywilizację.

Dżuma – jak to możliwe, że tak szybko opanowała średniowieczny świat? Nic nie zapowiadało, że Czarna śmierć postawi cywilizację europejską na krawędzi zagłady, dlaczego jednak ominęła polskie ziemie i nie imała się haplogrupy R1A1, do której należą Polacy?

Jak trąd wpłynął na dzieje Ziemi Świętej? Czy islam pokonał krzyżowców dzięki niepozornym zarazkom trądu?

W lipcu 1518 r. Frau Troffea zaczęła tańczyć na jednej z ulic Strasburga. Po miesiącu na ulicach miasta tańczyło już około 400 osób. Niektóre z tych osób zmarły na atak serca, udar mózgu czy z wycieńczenia. Skąd się wzięła choreomania, najbardziej tajemnicza i nigdy niewyjaśniona epidemia świata?

Syfilis - kiła, zwana w Polsce „francuską chorobą”, a przez Rosjan „polską przypadłością”, siała spustoszenie w Europie w XV wieku. Czy znana z portretów wysoka łysina Elżbiety I to efekt leczenia kiły rtęcią?

Jak choroby wpływały na rozwój i upadek państw i narodów?

Malaria, grypa, tyfus - czy ludzkość może je wreszcie ostatecznie pokonać?

Bo pytanie nie brzmi, czy się kiedyś powtórzą, tylko - kiedy nastąpi ich śmiertelny powrót.

Fragment książki „Wielkie zarazy ludzkości”:

Rozdział III

DŻUMA, CZYLI „CZARNA ŚMIERĆ

Ta epidemia spowodowała największe ofiary i wyryła głęboki ślad w pamięci Europy

Miano „czarnej śmierci” zaraza ta otrzymała od zgorzeli – czarnych plam obumierających tkanek na ciele zakażonych nieszczęśników. Jej symbolem został we Francji „danse macabre”, a w Niemczech „Totentanz”, czyli polski „taniec śmierci”, do którego zagłada porywała każdego, niezależnie od stanu, płci i wieku. Już wtedy, gdy grasowała po świecie, zwano ją również „wielkim pomorem”. Miliony ludzi umierały i umierają z powodu innych epidemii. Ale straty ludzkie mierzone w proporcji do całej populacji nigdy nie były tak wysokie jak w połowie XIV stulecia. Tą zarazą była dżuma.

Żadna z epidemii, których doświadczyła łacińska Europa, nie odcisnęła tak ponurego i tak silnego piętna również na jej zbiorowej pamięci i kulturze. Zachowały się – na ogół na obrazach i malowidłach ściennych w kościołach i klasztorach – setki wyobrażeń tańca śmierci. Z kolei średniowieczne malowidło ze szwedzkiego kościoła w Täby, przedstawiające rycerza grającego w szachy ze śmiercią, jeszcze po upływie 600 lat zainspirowało Ingmara Bergmana do stworzenia jednego z najwybitniejszych dzieł kinematografii: „Siódmej pieczęci”. Od czasu, gdy jako kilkunastoletni chłopak oglądałem genialnego Maxa von Sydow w roli rycerza Antoniusa Blocka, głębiej chyba spojrzałem też na średniowiecze wypraw krzyżowych. A w niezwykle sugestywnym obrazie końcowej sceny, kiedy na czarnym horyzoncie ciemne sylwetki bohaterów wyginają się w „danse macabre” ciągnięte przez śmierć, dotąd widzę „wielki pomór” z XIV wieku.

Doświadczenie „czarnej śmierci” pozostawiło głębokie ślady także w gospodarce i strukturze społecznej zachodnioeuropejskich miast i wsi, przyspieszając upadek feudalizmu i nadejście renesansu. (…)

Zaraza przybyła, zaraziła, zabiła. Tak padło pół Europy.

Epidemia pojawiła się w Mongolii już w latach 20. XIV wieku i stopniowo objęła Chiny oraz Azję Środkową. Stamtąd ruszyła na zachód, prawdopodobnie z wojskami jedenastego chana Złotej Ordy Dżanibeka, panującego od roku 1342, gdy drogę na tron utorował sobie zabójstwem rodzonego brata, do roku 1357, kiedy to jego samego zamordował rodzony syn. W ciągu 15 lat rządów – czyli nieprzerwanych wojen – zdążył zdobyć Azerbejdżan i wyprawić się na Kaffę (dzisiejszą Teodozję), genueńską faktorię handlową na Krymie (który notabene Tatarzy zajęli już przed stuleciem, a rządy na nim sprawował chan krymski). Wtedy to podwładni Dżanibeka zastosowali przeciw obleganym broń bakteriologiczną, przerzucając za mury trupy ludzi, którzy zmarli na dżumę. Ciąg dalszy łatwo przewidzieć.

Zaraza dotknęła najpierw Genueńczyków na Krymie, a stamtąd statkami dotarła do Półwyspu Apenińskiego, po drodze infekując Konstantynopol i Grecję. Rozprzestrzeniła się, prawdopodobnie też innymi drogami, po Bliskim Wschodzie i północnej Afryce. Między innymi Aleksandria, Kair, Tunis, Antiochia, Damaszek stały się jej celem. Gdy wymierała chrześcijańska Europa, cierpiał też świat islamu, który stracił trzecią część ludności. Już w 1348 r. w Damaszku zmarła połowa mieszkańców.

Na genueńskich galerach, jak na wszystkich ówczesnych statkach, były szczury, i to zapewne szczury gniade, a pchły, przeskakujące z nich bez większych przeszkód na ludzi, szczepiły dżumę wśród zdrowych dotąd członków załogi. Podczas rejsu przebywali oni sporo czasu w niewyobrażalnym ścisku i fatalnych warunkach higienicznych, wielu było zakażonych i umierających. Na pewno z nadzieją wyleczenia wydostali się na nabrzeże portu w Messynie oraz wynieśli nareszcie na ląd zwłoki już zmarłych na dżumę. Było to w październiku 1347 r.

W roku następnym zaraza objęła już całe, najbardziej wtedy w Europie rozwinięte gospodarczo Włochy, ale nadspodziewanie szybko pojawiła się dalej na północ i wschód. Atakowała najpierw wielotysięczną, żyjącą w większym niż na wsi zagęszczeniu ludność portów i dużych miast. Wenecja, Genua, Mediolan, Florencja, Siena, Padwa, Bolonia były wówczas najbardziej liczącymi się na kontynencie centrami finansów, przemysłu i nauki, a także promieniowały twórczością wspaniałych malarzy, rzeźbiarzy, architektów i poetów. Fakt, że te włoskie miasta nie tworzyły jednego organizmu państwowego, nie miał w tamtej epoce większego znaczenia.

Na marginesie trzeba zauważyć, że z kolei Rzym znajdował się wtedy w chaosie i upadku, targany krwawymi walkami frakcji poszczególnych kardynałów walczących o tron Piotrowy, a w 1309 r. stracił nawet znaczenie jako Stolica Apostolska. Wtedy to Klemens V, ratując życie, schronił się pod opiekę króla Francji w Awinionie, a w 1348 r. – gdy jego następca Klemens VI wykupił zajmowaną siedzibę od królowej Joanny Neapolitańskiej – świat katolicki zaczął się przyzwyczajać do awiniońskiego centrum wyznania rzymskokatolickiego. W 1377 r., na mocy budzącego zasadne zastrzeżenia kompromisu, nie przez wszystkich uznawany papież osiadł w Rzymie. Sprawy te wyjaśnia Jean Raspail w intrygującej powieści „Pierścień Rybaka”. Skonstatujmy tylko, że akurat gdy „czarna śmierć” zbierała śmiertelne żniwo podczas pierwszego uderzenia i dwóch nieco tylko mniej niszczących (ci, którzy przeżyli, byli uodpornieni) nawrotów, siedziba papieska znajdowała się w Awinionie.

W 2020 r. sytuacja od dawien dawna jest odmienna, ale gdy pojawił się koronawirus, pewne analogie z Yersinia pestis nasuwały się same. Główny (ale nie jedyny…) kierunek roznoszenia pandemii w obu wypadkach jest podobny: Azja – Włochy – reszta Europy. Wraz z zarazą Włochów dotknęła jeszcze jedna katastrofa: trzęsienie ziemi, co skłaniało do szukania związków przyczynowo-skutkowych między nimi (zwłaszcza że wstrząsy tektoniczne odnotowano wcześniej). Jedna z dróg epidemii wiodła przez Marsylię, zakażoną w tym samym czasie co portowe miasta włoskie. W połowie 1348 r. odnotowywano ją we Francji, w Niemczech, Niderlandach, Hiszpanii i na Bałkanach. Następnie epidemia statkami dotarła do Anglii, Irlandii i Szkocji. W 1350 r. wymierały kraje skandynawskie, rok później – ziemie ruskie.

Szacuje się, że od 1347 r., w ciągu pierwszego uderzenia zarazy i jej nawrotów w XIV wieku, wymarło 45–50 proc. ówczesnej europejskiej populacji. W wielu rejonach Włoch, południowej Francji i Hiszpanii śmierć dotknęła prawdopodobnie ponad trzy czwarte ludności, w Niemczech, Wielkiej Brytanii i krajach środkowej Europy – jej połowę lub trzecią, czwartą część. Na całym świecie liczba ludności zmalała z 450 mln do 350–375 mln i potrzebowała aż 150 lat, by się odrodzić.

Na szczęście dla przyszłych badaczy – a ku zazdrości naszych historyków – na zachodzie Europy rzeczywiście „rękopisy nie płoną” i można na przykład sprawdzać zapisy parafialne setki lat wstecz. Dowiadujemy się z nich, że w burgundzkiej wiosce Givry corocznie rejestrowano od 14 do 43 zgonów, a w 1348 r. odnotowano ich aż 649! W Wenecji zmarło od 72 do 90 tys. ludzi, czyli około 60 proc. Londyn stracił co drugiego mieszkańca, podobnie jak Albi – w poprzednim wieku ośrodek herezji albigensów na wschód od Tuluzy – czy niemiecka Brema.

Papież Klemens VI szacował, że w wyniku kilkuletniej zarazy zmarło ponad 30 proc. Europejczyków, czyli 24 mln. Francuski kronikarz Jean Froissart (1337–1405) napisał w „Kronikach”, że w wyniku dżumy „wymarła trzecia część świata”. Współczesny mu kronikarz arabski Ibn Chaldun oceniał (w dziele „Mukaddima”):

Ludy Zachodu i Wschodu nawiedziła niszczycielska plaga. Przetrzebiła całe narody, niektóre zaś z nich wytraciła ze szczętem. Unicestwiła wiele dobrych stron cywilizacji i starła ją z powierzchni ziemi (...). Przeobraził się cały świat zamieszkany.

Zanim epidemia natarła, Europę zamieszkiwało około 75 mln ludzi. W roku 1430 – po kolejnych nawrotach dżumy – najwyżej 40 mln. (…)

 

Usunięto obraz.

 

 

Wielkie zarazy ludzkości.

Jak choroby i epidemie wpływały na dzieje cywilizacji


Autor: Maciej Rosalak

Ilość stron: 350

Wiadomości

Tomasz Sakiewicz uhonorowany na Forum Klubów Gazety Polskiej

Vance strofuje Muska: myślę, że to wielki błąd Elona, by tak atakować prezydenta

Kolejne ataki na Karola Nawrockiego i jego wyborców

Ukraina wstrzymuje ekshumacje w Puźnikach? Dworczyk: po sieci krąży fałszywy dokument, to rosyjska prowokacja

Gauff mistrzynią French Open! Sabalenka rozbita w Paryżu

Na defiladzie w Waszyngtonie zostaną zaprezentowane samoloty, wyrzutnie HIMARS i pociski

PILNE: W niemieckim mieście Passau mężczyzna wjechał samochodem w tłum. 5 osób trafiło do szpitala

Agitacja w armii. Oficer zbierał podpisy poparcia dla kandydatury Trzaskowskiego, a teraz zajmie się nim prokuratura

PSL planuje współpracę z prawicą? To na razie pytanie w ankiecie, ale już wywołuje emocje

Silne burze, trąby powietrzne i grad. IMGW ogłosiło alerty III stopnia dla tych regionów

Niemcy mają powody do zmartwienia. Ich przemysł traci miejsca pracy

Francja będzie wspólnie z Ukrainą produkować drony na jej terytorium

Niemiecka policja zdeterminowana, by zostawić w Polsce 6 Somalijczyków. Absurdalne sceny [WIDEO]

Tomasz Sakiewicz: Dziękuję Klubowi Gazety Polskiej we Wrocławiu za 20 lat pracy

Ludzie wściekli na organizację festiwalu sygnowanego przez Dawida Podsiadłę „Nie można było nic kupić, nawet wody!”

Najnowsze

Tomasz Sakiewicz uhonorowany na Forum Klubów Gazety Polskiej

Gauff mistrzynią French Open! Sabalenka rozbita w Paryżu

Na defiladzie w Waszyngtonie zostaną zaprezentowane samoloty, wyrzutnie HIMARS i pociski

PILNE: W niemieckim mieście Passau mężczyzna wjechał samochodem w tłum. 5 osób trafiło do szpitala

Agitacja w armii. Oficer zbierał podpisy poparcia dla kandydatury Trzaskowskiego, a teraz zajmie się nim prokuratura

Vance strofuje Muska: myślę, że to wielki błąd Elona, by tak atakować prezydenta

Kolejne ataki na Karola Nawrockiego i jego wyborców

Ukraina wstrzymuje ekshumacje w Puźnikach? Dworczyk: po sieci krąży fałszywy dokument, to rosyjska prowokacja