W Polsce istnieje możliwość przeprowadzenia dwóch rodzajów referendum. Jednym z nich jest referendum lokalne, w którym mieszkańcy danej jednostki samorządowej (gminy, powiatu i województwa) decydują o sprawach dotyczących danej społeczności. Pytania poddawane pod głosowanie mogą być związane m.in. z oświatą, zagospodarowaniem przestrzennym, służbą zdrowia, czy budową nowej drogi. Referendum lokalne umożliwia także odwołanie włodarza danej jednostki terytorialnej. Aby zostało przeprowadzone, trzeba jednak sprostać wielu skomplikowanym procedurom.
Mecenas Christian Młynarek wskazuje, że referendum lokalne posiada swoje umocnienie w art. 170 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Tego typu referendum może być przeprowadzone w sprawach o znaczeniu lokalnym i wówczas lokalna wspólnota samorządowa może taką sprawę rozstrzygnąć. Wymagana frekwencja do uzyskania wyniku wiążącego wynosi 30%, a nie 50% jak w przypadku referendum ogólnokrajowego. Wszelkie szczegóły związane z przeprowadzaniem referendum lokalnego znajdują się w Ustawie z dn. 15 września 2000 roku o referendum lokalnym.
Jak zaznacza Młynarek, referenda lokalne można podzielić na dwie różne kategorie. Do pierwszej zaliczamy tzw. referenda tematyczne. Do zainicjowania takiego referendum wymagane jest zebranie podpisów 10% osób uprawnionych do głosowania w danej gminie lub powiecie, bądź 5% w przypadku mieszkańców województwa. W przypadku uzyskania, wymaganej frekwencji wynoszącej 30%, wynik referendum jest wiążący i obliguje władze samorządu terytorialnego do jego respektowania.
„W przypadku tego typu referendum można rozstrzygać kwestie tematyczne, kwestie merytoryczne, istotne dla lokalnej społeczności, takie jak na przykład związane z budową drogi, oświatą lub ze służbą zdrowia. Wszystkie sprawy, które mieszczą się w kompetencjach danej jednostki samorządu terytorialnego, gminy, powiatu czy też województwa. Trzeba też zastrzec, że jeżeli np. szkolnictwo ponadpodstawowe znajduje się w kompetencjach powiatu, wówczas o tego typu sprawach nie może rozstrzygać gmina” – powiedział.
Drugim rodzajem referendum lokalnego, na jaki zwraca uwagę Młynarek, jest referendum dotyczące odwołania władz samorządowych pochodzących z wyborów bezpośrednich, czyli wójta, burmistrza, prezydenta miasta, ale również organy stanowiące tych jednostek, do których zaliczamy radę gminy, radę powiatu czy samorząd województwa. Aby referendum było wiążące w tym przypadku udział w nim musi wziąć 3/5 osób, które wzięły udział w wyborach, gdy dany przedstawiciel władzy wykonawczej był wybierany. Podkreśla również, że tego typu referendum nie daje możliwości odwołania władz pochodzących z wyborów pośrednich, a więc burmistrza dzielnicy, starosty powiatu lub marszałka województwa.
Jak tłumaczy mecenas, za zapytanie, które pojawia się na kartach referendalnych, odpowiada ten, kto dane referendum zainicjował. „W przypadku zainicjowania referendum przez mieszkańców danej jednostki samorządowej, aby rozpocząć zbieranie wymaganych podpisów, najpierw musi powstać grupa inicjatywna składająca się z minimum 15 osób. Pełnomocnik tej grupy decyduje o tym, jakie dokładnie pytanie należy sformułować. Warto też powiedzieć, że referenda lokalne mogą być również przeprowadzane z inicjatywy organu stanowiącego, w tym przypadku o tym, jak dokładnie brzmi pytanie, decydują radni. Jest to uchwała podejmowana bezwzględną większością głosów” – mówił.
Młynarek zaznacza również, że w przypadku referendum ogólnokrajowego, może ono zostać zablokowane przez Sejm, tak w przypadku referendum lokalnego, nikt nie ma takiej możliwości. Jeśli zostanie zebrana wymagana ilość podpisów, w przypadku gminy, rada gminy ma obowiązek podjąć uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum oraz określić jego terminu w ciągu 50 dni od dnia zebrania i dostarczenia prawidłowej liczby podpisów. Termin głosowania musi przypadać na dzień ustawowo wolny od pracy i nie może łączyć się z wyborami do Sejmu, Senatu, wyborami Prezydenta czy Parlamentu Europejskiego.
Więcej w materiale wideo. Polecamy!
