Zamieszkujące subsaharyjską Afrykę agresywne mrówki z gatunku Megaponera analis żywią się wyłącznie termitami. Aby jeść, muszą zdobywać kopce termitów, co sprawia, że często giną w walce lub odnoszą rany. Już w roku 2018 zespół doktora Erika Thomasa Franka z Julius-Maximilians-Universität (JMU) w Wurzburgu w Niemczech zaobserwował u tego gatunku opiekę nad rannymi po walce z „pożywieniem”. Obrażenia odnoszą głównie mniejsze mrówki, które wchodzą do wnętrza kopców. Mające liczebną przewagę termity-żołnierze o potężnych żuwaczkach często odgryzają agresorom kończyny, a nawet głowy. Po zakończeniu walki większe mrówki przeszukują pobojowisko i zabierają ze sobą rannych towarzyszy. Gdyby tego nie robiły, mrówcza kolonia szybko by upadła, bo królowa nie nadążyłaby ze składaniem jaj (codziennie wykluwa się tylko kilkanaście nowych mrówek).

Ranne mrówki, przyniesione do gniazda przez zdrowe osobniki, w krótkim czasie odzyskują sprawność i biorą udział w aktywnym życiu kolonii, a często także w kolejnych wojnach z termitami. Jak wykazały najnowsze badania zespołu doktora Franka oraz profesora Laurenta Kellera z Uniwersytetu w Lozannie, mrówki Matabele potrafią sobie poradzić także z zakażeniami ran – wykrywają je, a następnie leczą za pomocą antybiotyków, które same produkują. Substancje o działaniu antybiotycznym wytwarzane są przez gruczoł metapleuralny, który znajduje się z boku tułowia mrówki. Jego wydzielina zawiera 112 składników, z czego połowa ma działanie przeciwdrobnoustrojowe lub gojące rany. Terapia jest bardzo skuteczna: śmiertelność zakażonych owadów zmniejsza się o 90 proc.

„Z wyjątkiem ludzi nie znam żadnej innej żywej istoty, która byłaby w stanie przeprowadzić tak wyrafinowane leczenie ran” – zaznaczył dr Erik Frank, pierwszy autor publikacji (https://www.nature.com/articles/s41467-023-43885-w). Jak podkreślił prof. Laurent Keller, odkrycia „mają implikacje medyczne, ponieważ najważniejszy patogen występujący w ranach mrówek (bakteria Pseudomonas aeruginosa) jest również poważną przyczyną infekcji u ludzi, a kilka szczepów jest opornych na antybiotyki”.

Naukowcy chcą teraz zbadać ewentualne zachowania związane z opatrywaniem ran u innych gatunków mrówek i innych zwierząt społecznych. Planują także zidentyfikować i przeanalizować antybiotyki stosowane przez mrówki Matabele. Może to doprowadzić do odkrycia nowych leków, które można będzie stosować również u ludzi.