13 i 14 kwietnia odbędą się uroczystości upamiętniające 79. rocznicę oswobodzenia byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego dla kobiet KL Ravensbrück. W wydarzeniach zorganizowanych na terenie Niemiec udział wezmą m.in. rodziny byłych więźniarek, a także harcerze. Organizatorem uroczystości jest Stowarzyszenie „Rodzina Więźniarek Niemieckiego Obozu Koncentracyjnego Ravensbrück”. Współorganizatorami są Instytut Pamięci Narodowej, Wojewoda Małopolski, a także Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Patronat honorowy nad wydarzeniem objął prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki.
Podczas dwudniowych obchodów delegacja z Polski będzie uczestniczyła w głównych uroczystościach na terenie byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego dla kobiet w Ravensbrück, byłego podobozu KL Ravensbrück w Grünebergu, a także w Fürstenbergu, gdzie znajduje się mogiła/pomnik rozstrzelanych polskich więźniarek i grób dziecka urodzonego w obozie. Uczestnicy obchodów odwiedzą również Neubrandenburg, gdzie znajduje się zbiorowa mogiła więźniarek różnych narodowości, w tym 45 Polek, z podobozu KL Ravensbrück w Neubrandenburgu.
W tegorocznych uroczystościach udział wezmą członkowie Stowarzyszenia „Rodzina Więźniarek Niemieckiego Obozu Koncentracyjnego Ravensbrück” wraz z jej prezesem Elżbietą Kutą – córką więźniarki Jadwigi Kuty, aresztowanej za działalność konspiracyjną w 1940. We wrześniu 1941 roku Jadwiga Kuta trafiła do KL Ravensbrück, w którym przebywała do wyzwolenia w 1945. W wydarzeniu uczestniczyć będą także mec. Maciej Krzyżanowski, przedstawiciel Stowarzyszenia Ne Cedat Academia, Roksana Szczypta-Szczech z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej w Krakowie, a także harcerze z 1 Włodawskiej Drużyny Harcerek „Czeremcha”. Patronką drużyny jest Henryka Bartnicka-Tajchert, była więźniarka, która należała w KL Ravensbrück do tajnej drużyny harcerskiej „Mury”. Wśród uczestników są również harcerze z V Tarnowskiej Drużyny Harcerskiej im. J. Korczaka w Żabnie oraz harcerki z Hufca Podkrakowskiego im. Krakowskich Szarych Szeregów.
KL Ravensbrück (Konzentrationslager Ravensbrück) to niemiecki obóz koncentracyjny, który powstał pod koniec 1938 roku. Przejął on funkcję głównego obozu kobiecego, pełnioną wcześniej przez KL Lichtenburg. Pierwsze więźniarki dotarły do tego miejsca w marcu 1939 roku. Polki stanowiły największą grupę spośród ponad 130 tys. więźniów KL Ravensbrück, bo aż około 40 tys. Z tej grupy przeżyło tylko 8 tys. kobiet.
Do niemieckiego obozu kobiety trafiały m.in. za udział w strukturach Państwa Podziemnego jak np. Karolina Lanckorońska czy Wanda Półtawska. Więźniarki umierały z głodu, zimna, wycieńczenia niewolniczą pracą, chorób, a także w wyniku pseudomedycznych eksperymentów, które były na nich przeprowadzane (74 Polki zostały poddane ciężkim operacjom kostnym – nazwały się „królikami”). Egzekucje na więźniarkach różnych narodowości wykonywano pojedynczo lub grupowo. W latach 1942-1945 ponad 160 Polek zostało rozstrzelanych. Do 1945 roku w sumie powstało ponad 40 podobozów KL Ravensbrück i wiele komand zewnętrznych. Obóz funkcjonował do końca kwietnia 1945 roku.
Dziś KL Ravensbrück stanowi symbol bestialstwa, cierpienia i krzywdy. Każdego roku byłe więźniarki uczestniczyły w obchodach oswobodzenia obozu. Od kilku lat ich rodziny kontynuują tradycję upamiętniania męczeństwa polskich kobiet, przypominając o ich poświęceniu. W tak trudnych, nieludzkich warunkach więźniarki organizowały tajne nauczanie, życie artystyczne, religijne. W obozie powstała także tajna drużyna harcerska „Mury”. Więźniarki wspierały się nawzajem, dzięki temu, w tym piekle, które zgotowali im Niemcy, były w stanie zachować ludzką godność.
Program uroczystości
13 kwietnia br. (sobota):
• Godz. 9.30 – Grüneberg (miejsce, w którym znajdował się podobóz KL Ravensbrück). Adres: Gartenstraße 16 16775 Löwenberger Land OT, Grüneberg. https://www.kz-grueneberg.de
◦ Uroczystości z udziałem delegacji Klubu Byłych Więźniarek KL Ravensbrück oraz Lagergemeinschaft Ravensbrück/Freundeskreis e.V. (LGRF).
• Godz. 10:30 – spotkanie modlitewne w kościele w Grüneberg z udziałem ks. dr. Roberta Ogrodnika oraz pastora Gerharda Gabriela. Wspomnienie Janusza Rakowicza, dziecka urodzonego w tym podobozie.
• Godz. 12:00 – Fürstenberg – cmentarz (mogiła/pomnik rozstrzelanych więźniarek; grób Marka Rzewuskiego, dziecka urodzonego w obozie).
• Godz. 13:00 – Ravensberück – teren byłego obozu, miejsce egzekucji więźniarek (dawny teren Jugendschutzlager Uckermark – obozu dla młodzieży, późniejszego obozu zagłady, filia KL Ravensbrück), bunkier, krematorium, warsztaty, muzeum, miejsce tzw. białego namiotu, teren na którym stały baraki.
14 kwietnia br. (niedziela):
• Godz. 9:30 – Fürstenberg. Złożenie wieńców na grobie rozstrzelanych polskich więźniarek oraz dziecka Marka Rzewuskiego.
• Godz. 10:00 – Ravensbrück. Główne uroczystości, w tym przemówienia oraz złożenie wieńców w miejscach upamiętniania (pomnik „Niosąca”, tablica polska na murze obozowym, Szczelina, jezioro Schwedt (symboliczne rzucanie na powierzchnię jeziora białych i czerwonych róż).
• Godz. 12:30 – Msza święta w bunkrze na terenie byłego obozu, odprawiona w języku polskim (Polska Misja Katolicka w Berlinie).
• Ok. godz. 15:30 – Neubrandenburg. Złożenie wieńców pod polską tablicą na zbiorowej mogile więźniarek niemieckiego obozu KL Ravensbrück, filia Neubrandenburg.
• Ok. godz. 16:00 – zakończenie uroczystości.
Grüneberg – teren podobozu KL Ravensbrück
Podobóz Grüneberg zbudowano w 1943 roku. Dziś jego tereny stanowią część gminy Löwenberger Land, na północy prowincji Brandenburgii. Początkowo w obozie przebywało 350 więźniarek. Pod koniec 1944 roku było to już 1700 więźniarek. Pochodziły głównie ze Związku Radzieckiego i Polski, a także Czechosłowacji, Jugosławii, Grecji, Francji i Holandii. Były wśród nich także Niemki. Do 1945 roku kobiety z tego obozu musiały pracować przymusowo w fabryce amunicji Polte-Werke. Ewakuacja podobozu miała miejsce w kwietniu 1945 r. We wrześniu 1989 roku na terenie byłego obozu odsłonięto pomnik. Wzorowany jest on na płocie obozowym, wykorzystując dwa oryginalne filary.
Neubrandenburg – mogiła
Zbiorowa mogiła kobiet, więźniarek z podobozu KL Ravensbrück w Neubrandenburgu. W masowym grobie znajdującym się na obrzeżach Nowego Cmentarza (Neuer Friedhof) spoczywa 99 kobiet. Większość z nich zamordowano w latach 1944-1945 bezpośrednio w obozie lub podczas pracy w fabryce zbrojeniowej Mechanische Werskstätten Neubrandenburg GmbH, a także krótko przed wyzwoleniem i w czasie ewakuacji obozu. W miejscu pochówku więźniarek znajduje się pomnik stojącej kobiety z dzieckiem, kamienne krzyże oraz tablica informacyjna i memoratywna z nazwiskami wszystkich kobiet. W 2019 roku została dodana tablica z informacją o 45 Polkach, które znajdują się w tej mogile, do niedawna bezimiennej.
Na podstawie www.polskiegroby.pl
Fürstenberg – cmentarz
Cmentarz w Fürstenbergu był jednym z miejsc, w których grzebano prochy kobiet zamordowanych w pobliskim obozie koncentracyjnym KL Ravensbrück. W latach 1940-1943 w podziemnej kaplicy cmentarza w Fürstenbergu palono zwłoki więźniarek, w tym Polek, a następnie zakopywano ich prochy w nieoznaczonych grobach. W 2019 roku IPN rozpoczął prace w tym miejscu, dzięki czemu odnaleziono szczątki zamordowanych kobiet.
Uroczystości pogrzebowe polskich więźniarek rozstrzelanych przez Niemców w KL Ravensbrück odbyły się 6 września 2022 roku. W wydarzeniu tym wzięła udział 91-letnia Wanda Półtawska, ostatnia żyjąca wówczas więźniarka KL Ravensbrück, która przeżyła obóz.
