Kwestia, którą poruszył SN w uzasadnieniu swego orzeczenia, wyniknęła na kanwie kasacji wniesionej w związku z wyrokiem Sądu Rejonowego w Kartuzach, który jesienią 2019 r. wymierzył grzywnę kobiecie oskarżonej o posługiwanie się podrobionymi znakami towarowymi. Wyrok utrzymał w mocy gdański sąd okręgowy. Obrońca skazanej w kasacji wskazywał jednak, że wyrok sądu rejonowego powinien zostać uchylony z powodu nienależytej obsady sądu, który orzekał w składzie jednego asesora.

Zakres uprawnień asesorów sądowych jest dyskutowany wśród prawników od wielu lat i wiąże się z problemem określenia modelu dojścia do zawodu sędziego. Asesorów nie było w polskich sądach od wiosny 2009 r. Było to efektem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2007 r., gdy uchylono ówczesne przepisy o asesorach, stwierdzając ich niezgodność z konstytucją. TK uznał niezgodność z trójpodziałem władzy reguły, zgodnie z którą asesorów powołuje minister sprawiedliwości - reprezentant władzy wykonawczej.

Jednak - jak później zaczęto wskazywać, opierając się na kilkuletnich doświadczeniach - okazało się, że asesura jest najlepszym sposobem weryfikacji, czy kandydat na sędziego sprawdza się w tej roli. W związku z tym w 2016 r. przywrócono instytucję asesora sądowego, zaś po nowelizacjach rozstrzygnięto, iż powrót asesorów do sądów nastąpił jesienią 2017 r.

Początkowo asesorów mianował wprawdzie minister, ale rozpoczęcie pełnienia obowiązków sędziowskich było uzależnione od decyzji Krajowej Rady Sądownictwa. Latem 2018 r. została zmieniona procedura mianowania na stanowisko asesora. Po tej zmianie asesorów sądowych mianuje Prezydent RP, na wniosek KRS. Asesor pełni obowiązki sędziego przez cztery lata od dnia objęcia stanowiska asesorskiego.

Jak w związku z tym wskazał SN w komunikacie obecnie model powoływania asesorów nawiązuje do modelu powoływania sędziów, wybór miejsca służbowego asesora został zobiektywizowany, asesor w sprawowaniu swojego urzędu jest niezawisły i podlega tylko konstytucji oraz ustawom, zaś niemal wszystkie przypadki rozwiązania stosunku służbowego asesora związane są z realizacją jego woli lub konsekwencjami jego zachowania wynikającymi z orzeczenia sądu dyscyplinarnego.

"Choć więc językowo termin +asesor+ nie jest tożsamy z terminem +sędzia+, umocowanie asesora do orzekania w sprawie karnej nie ulega wątpliwości" - podkreślił SN. Tym samym uznał kasację za oczywiście bezzasadną i ją oddalił.

Zgodnie z przepisami asesorzy pełnią w sądach rejonowych obowiązki sędziego z wyjątkiem: stosowania tymczasowego aresztowania, a także rozpoznawania zażaleń na postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia oraz postanowienia o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia. Asesorzy nie rozstrzygają także spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego.