Polska należy do grona największych światowych producentów serów. Od momentu akcesji do UE w 2004 r. produkcja serów i twarogów systematycznie rośnie, osiągając w 2022 r. rekordowy poziom 992 tys. ton. W tym czasie eksport serów wzrósł 8,5 krotnie - poinformował PAP Zastępca Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa Marcin Wroński.
Jak powiedział, początki przemysłowej produkcji serów w naszym kraju datowane są na połowę XIX wieku i związane są z miejscowością Wieprz nieopodal Żywca, gdzie powstała pierwsza przemysłowa serowarnia, ale faktycznie produkcja serów na większą skalę rozpoczęła się w okresie powojennym. Obecnie Polska jest czwartym producentem serów w UE, po Niemczech (2,3 mln ton), Francji (1,9 mln ton) i Włoszech (1,4 mln ton), a w rankingu światowym zajmuje piątą pozycję. Liderem globalnej produkcji są USA (około 6,2 mln ton).
W latach 2000-2022 wolumen ich wytwarzania uległ podwojeniu, a od momentu przystąpienia Polski do UE w 2004 r. wzrósł o 71 proc. do 992 tys. ton. W strukturze produkcji dominują sery twarogowe – 52 proc. udziału, sery podpuszczkowe dojrzewające stanowią 39 proc., sery topione – 8 proc. Wzrostowi produkcji towarzyszy stała tendencja do rozszerzania oferty asortymentowej, zarówno wśród serów podpuszczkowych dojrzewających, jak i serów twarogowych.
Na szczególną uwagę zasługują sery podpuszczkowe dojrzewające tzw. żółte sery. W 2022 r. wartość produkcji tych serów stanowiła 17,6 proc. wartości produkcji sprzedanej przemysłu mleczarskiego i wyniosła około 9,1 mld zł. W latach 2000–2022 produkcja serów dojrzewających wzrosła ze 148 tys. ton do 384 tys. ton, tj. 2,6-krotnie. Nieco wolniejszą dynamiką wzrostu odznaczała się produkcja serów świeżych i twarogowych, która w analizowanym okresie zwiększyła się blisko dwukrotnie, tj. z 262 tys. ton do 519 tys. ton.
Wywóz serów i twarogów wykazuje tendencję wzrostową. W latach 2004-2022 wolumen eksportu serów i twarogów wzrósł 8,5-krotnie i w roku 2022 osiągnął 279 tys. ton, co stanowiło 28 proc. udział w krajowej produkcji (wobec 14 proc. w 2004 r.). Jednak pod uwagę wartość eksportu, to sery dojrzewające zajmują dominującą pozycję (64 proc. - 735 tys. euro) w krajowej strukturze wywozu serów ogółem, który w 2022 r. wyniósł 1,1 mln euro. Wartość eksportu serów świeżych, serwatkowych i twarogowych ukształtowała się na poziomie 415 tys. euro (36 proc.) - wynika z danych Biura Analiz i Strategii KOWR.
Odbiorcami "żółtych" serów podpuszczkowych dojrzewających z Polski są przede wszystkim kraje UE. W okresie ośmiu miesięcy br. do krajów Wspólnoty sprzedano 68 tys. ton tego rodzaju serów (66 proc.), głównie do Czech, Niemiec, Włoch i Słowacji. Wśród krajów trzecich sery podpuszczkowe dojrzewające znalazły nabywców przede wszystkim w: Ukrainie, Arabii Saudyjskiej i Wielkiej Brytanii.
Wroński zwrócił uwagę, że dużym uznaniem wśród polskich i zagranicznych konsumentów cieszą się sery świeże, serwatkowe i twarogowe. Jego zdaniem polskie sery są cenione za różnorodność smaków, zawartość tłuszczu, czy wygodę użycia kulinarnego i kojarzą się z tradycją, naturalnością i zdrowiem. Od 2004 r. do 2022 r. wolumen eksportu serów świeżych, serwatkowych i twarogowych z Polski wzrósł z 15 tys. ton do 127 tys. ton, tj. ponad 8-krotnie.
Według ekspertów KOWR w 2023 r. wzrostowa tendencja w eksporcie prawdopodobnie zostanie utrzymana, o czym świadczą dane handlowe za pierwsze osiem miesięcy br. W okresie od stycznia do sierpnia 2023 r. z Polski za granicę sprzedano 88 tys. ton serów świeżych, serwatkowych i twarogowych, o 3 proc. więcej niż przed rokiem. Większość zakupiły kraje UE (74 tys. ton), przede wszystkim: Niemcy, Rumunia i Włochy oraz Czechy. Do krajów pozaunijnych wyeksportowano 15 tys. ton tych serów, a głównymi odbiorcami były Wielka Brytania oraz Ukraina.
Polska może się także pochwalić wyrobem serów regionalnych, tradycyjnych. Jednym z najstarszych polskich serów jest bryndza pochodząca z 1527 r., natomiast wytwarzanie sera z Korycina sięga historią do potopu szwedzkiego. Polscy producenci zabiegają o umieszczenie swoich wyjątkowych regionalnych produktów na krajowej Liście Produktów Tradycyjnych - zaznaczył wiceszef KOWR.
Na listę mogą być wpisywane wyroby o tradycyjnej, ugruntowanej w czasie (co najmniej 25-letniej) recepturze ich wytwarzania. Według stanu na 12 października 2023 r. na Liście Produktów Tradycyjnych prowadzonej przez MRiRW znajdowało się ponad 2 tys. wyrobów, w tym 130 produktów mlecznych – m.in.: sery twarde, topione oraz sery twarogowe.
Natomiast w rejestrze Produktów Regionalnych i Tradycyjnych UE zarejestrowano 46 polskich produktów rolnych – 6 z nich to polskie tradycyjne sery. Do rejestru Chronionych Nazw Pochodzenia zostały wpisane Bryndza Podhalańska, Oscypek i Redykołka, a do rejestru Chronionych Oznaczeń Geograficznych – Wielkopolski ser smażony oraz Ser koryciński swojski.
