Spółka „matka” – PKP S.A nieskutecznie zarządzała holdingiem Grupa PKP, bowiem do października 2012 r. nie wypracowała strategii działalności Grupy ani nie zawierała ze spółkami zależnymi umów, ustalających ich wzajemne obowiązki i uprawnienia. Brak dostatecznego nadzoru ze strony PKP S.A., w tym brak koordynacji i przepływu informacji w skontrolowanych spółkach Grupy PKP, wpływał niekorzystnie na działalność spółek wchodzących w skład Grupy – czytamy w raporcie przygotowanym przez NIK.

Kontrolę funkcjonowania Grupy PKP przeprowadzono w 14 najważniejszych jej spółkach (PKP S.A., PKP PLK S.A., PKP Cargo S.A., PKP LHS Sp. z o.o., PKP Intercity S.A., PKP SKM w Trójmieście Sp. z o.o., PKP Energetyka S.A., PKP Informatyka Sp. z o.o., KZŁ Sp. z o.o., TK Telekom Sp. z o.o., CS Szkolenie i Doradztwo Sp. z o.o., PKL S.A., Drukarnia Kolejowa Kraków Sp. z o.o., KPT-W Natura TOUR Sp. z o. o.), zaliczanych w badanym okresie, tj. w latach 2010-2013 (pierwsze półrocze), do zarządzanego przez PKP S.A. holdingu pn. Grupa PKP, oraz w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju, które sprawowało nadzór nad PKP S.A. (jednoosobową spółką Skarbu Państwa).

NIK negatywnie oceniła zarówno organizację, jak i funkcjonowanie Grupy PKP w latach 2010-2013. Zdaniem kontrolerów spółka dominująca PKP S.A. nieskutecznie zarządzała Grupą, nie wypracowała do października 2012 r. strategii działalności Grupy ani nie zawierała ze spółkami zależnymi umów holdingowych, ustalających ich obowiązki i uprawnienia.

Wedle raportu z kontroli brak dostatecznego nadzoru nad działalnością holdingu, w tym właściwej koordynacji i przepływu informacji w Grupie PKP, wpływał niekorzystnie na funkcjonowanie spółek i prowadził do powstania ujawnionych przez NIK nieprawidłowości.

Główne problemy PKP wymienione w raporcie to: brak koordynacji działań przy wdrażaniu przez spółki Grupy PKP przedsięwzięć gospodarczych istotnych dla ich funkcjonowania; niezrealizowanie części zaplanowanych zadań prywatyzacyjnych; brak pełnego zabezpieczenia interesów Skarbu Państwa w procesie prywatyzacji spółek Grupy PKP; brak wyposażenia części spółek Grupy PKP w mienie niezbędne do prowadzenia działalności; Brak koordynacji działań spółek Grupy PKP, związanych z zakupem pociągów Pendolino, przeznaczonych do przewozów pasażerskich z prędkością 220-250 km/h; nierzetelne wdrażanie strategii restrukturyzacji przez spółki Grupy PKP; niestosowanie przez spółki Grupy PKP przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych przy udzielaniu zamówień sektorowych.

Niepotrzebne Pendolino

NIK zwraca też uwagę, że zakup Pendolino tylko w niewielkim stopniu przyczynił się do modernizacji linii kolejowych, a sam zakup włoskich maszyn nie był niezbędny.

Pomimo przeprowadzenia w roku 2008 przez PKP Intercity S.A. przetargu na dostawę pociągów dużych prędkości i ich zakupu w 2011 r., PKP PLK S.A. i PKP Energetyka S.A. do połowy 2012 r. nie zmodernizowały linii kolejowych tak, by pociągi te mogły osiągać dużą prędkość na wyznaczonych trasach. NIK zwraca też uwagę, że zarządca infrastruktury (PKP PLK S.A.) nie przewiduje dostosowania większości linii kolejowych do takich parametrów, a stan zaawansowania prac na odcinkach modernizowanych wskazuje, że kursowanie pociągów Pendolino z prędkością przekraczającą 200 km/godz. możliwe będzie w najbliższych latach jedynie na niektórych odcinkach Centralnej Magistrali Kolejowej – czytamy w raporcie.

NIK przyznaje, że pociągi Pendolino pozwalają PKP Intercity S.A. pozyskiwać coraz więcej pasażerów i są szansą na odzyskanie przez spółkę rentowności. Jednak różnice dotyczące czasu i komfortu przejazdu pomiędzy Pendolino a pociągami poruszającymi się z prędkością do 200 km/godz. - z powodu wyżej wskazanych ograniczeń - są obecnie i będą w najbliższych latach nieznaczne.

Zdaniem ekspertów, którzy uczestniczyli w kontroli NIK, cena pociągów poruszających się z prędkością do 200 km/godz. jest znacznie niższa od ceny Pendolino, a koszty serwisowania Pendolino - dwukrotnie wyższe.

Kilka pozytywów

Niezależnie od negatywnej oceny funkcjonowania Grupy PKP jako holdingu, NIK oceniła pozytywnie - mimo stwierdzonych nieprawidłowości - działalność 12 z 14 skontrolowanych spółek oraz uzyskanie przez Grupę w latach 2010-2012 dodatnich wyników finansowych.

Zdaniem Izby na pozytywną ocenę zasługują także działania Ministra Infrastruktury i Rozwoju oraz PKP S.A związane z wprowadzeniem PKP Cargo S.A. na Giełdę Papierów Wartościowych, bowiem NIK nie stwierdziła też nieprawidłowości przy sprzedaży akcji Polskich Kolei Linowych S.A.