Duże zakłady przetwórcze (w dużej mierze zagraniczne), często wykorzystują swoje przewagi i narzucają rolnikom ceny skupu nie tylko nie pozwalające na osiągnięcie zysku na danym produkcie rolnym ale wręcz powodujące straty rolników.

Podobnie z kolei wobec przetwórców ale także rolników dostarczających nieprzetworzone produkty rolne zachowuje się handel, szczególnie duże sieci handlowe, które dopuszczają się nieuczciwych praktyk handlowych.

Rada Ministrów bez specjalnego rozgłosu przyjęła 19 lipca projekt ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi.

W uzasadnieniu projektu znalazło się stwierdzenie, że supermarkety często wymuszają na dostawcach żywności obniżenie cen za sprzedawane produkty i nakładają dodatkowe, liczne opłaty np. za umieszczanie towaru na „dobrych” półkach, powierzchnię ekspozycyjną i sprzedażową, usługi reklamowe, przeprowadzenie akcji okolicznościowej, przekazywanie informacji o sprzedaży w poszczególnych placówkach handlowych, z tytułu otwarcia nowej placówki nabywcy, brak zwrotu produktów, koszty utylizacji produktów, czy upusty zakupowe lub promocyjne.

Wielkie sieci handlowe narzucają także wzory umów bez możliwości negocjowania ich treści z dostawcami, jednostronnie je zrywają oraz wydłużają terminy płatności za dostarczone towary.

W projekcie ustawy znalazł się zapis, że każdy przedsiębiorca który podejrzewa, że wobec niego nieuczciwie jest stosowana przewaga kontraktowa, będzie mógł to zgłosić do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), a ten będzie wszczynał postępowanie z urzędu, co uchroni zgłaszającego przed identyfikacją (wg. ustawy to prezes UOKiK będzie odpowiedzialny za eliminację nieuczciwych praktyk handlowych).

Wszczęcie postępowania przez UOKiK może być poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym, które nie powinno trwać dłużej niż 4 miesiące (w sprawach szczególnie skomplikowanych nie dłużej niż 5 miesięcy).

Przepisy ustawy będą stosowane w sytuacji kiedy wartość obrotów między dostawcą i nabywcą w roku wszczęcia postępowania (lub w którymś z dwóch lat je poprzedzających) przekracza 50 tys. zł, a obrót dostawcy lub nabywcy (w roku poprzedzającym postępowanie), który stosował przewagę kontraktową, przekroczył 100 mln zł.

Chodzi o to aby UOKiK nie został zawalony sprawami drobnymi, które nie mają znaczenia dla całego obrotu produktami spożywczymi i rolnymi pomiędzy producentami, przetwórcami i handlem.

Projekt przewiduje, że kontrolerzy UOKiK będą mogli żądać udostępnienia wszystkich dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, oraz wejścia do budynków i lokali o raz środków transportu kontrolowanego, a uniemożliwienie wykonania tych czynności czy też przeprowadzenia kontroli, może skutkować karą nałożoną na przedsiębiorcę maksymalnie do równowartości do 50 mln euro (a więc jak na polskie warunki karą ekonomicznie dokuczliwą).

Udowodnienie przedsiębiorcy stosowania przewag kontraktowych będzie skutkować karą nałożoną przez prezesa UOKiK do wysokości 3% obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym rok jej nałożenia (tak wysoki wymiar kar ma wymusić rezygnację ze stosowania przewag kontraktowych przez handel czy zakłady przetwórcze).

Projekt ustawy jest już w Sejmie jeżeli zostanie uchwalony jeszcze jesienią tego roku, to wejdzie po 6 miesiącach od opublikowania go w Dzienniku Ustaw, a to oznacza, że już wiosną przyszłego roku, jej przepisy będą mogły być stosowane w praktyce.

Zlikwidowanie, a nawet tylko ograniczenie wykorzystywania przewag kontraktowych, powinno pozwolić na osiąganie wyższych cen za swoje produkty przez przetwórców, a także samych rolników od przedsiębiorstw handlowych, a to powinno pozwolić na poprawę dochodowości produkcji rolnej.