Przybrał imię Benedykta nawiązując do „papieża pokoju” Benedykta XV oraz patrona Europy i założyciela zakonu benedyktynów, św. Benedykta z Nursji. Był też pierwszym Niemcem na tym urzędzie od czasów Wiktora II (1055-57). Przed wyborem na następcę św. Piotra w latach 1983-2005 pełniąc jeden z najwyższych urzędów watykańskich prefekta Kongregacji Nauki Wiary był najbliższym współpracownikiem papieża Polaka.

O życiu Benedykta XVI można napisać bardzo wiele; znamy je coraz lepiej także dzięki najnowszej biografii pióra Petera Seewalda, która ukazuje się właśnie w Polsce.

Przed objęciem tronu św. Piotra Józef Ratzinger zasłynął przede wszystkim jako teolog. Jako profesor pracował na niemieckich uniwersytetach jeszcze przed II Soborem Watykańskim, prezentując wówczas w niektórych aspektach dość liberalne stanowisko. Swoistą przemianę przeszedł około roku 1968, pod wrażeniem marksistowskiej rewolty studenckiej. Profesor Ratzinger przeszedł wówczas na bardziej umiarkowane pozycje, by wkrótce stać się jedną z teologicznych ikon katolicyzmu krytycznego wobec wielu błędów liberalizmu. Od pracy naukowej oderwany został w 1977 roku przez św. Pawła VI, który uczynił go arcybiskupem Monachium i Fryzyngi. W tym samym roku, oprócz sakry bisk

Po śmierci św. Jana Pawła II kard. Ratzinger otrzymał też biret kardynalski. Po czterech latach niemiecki purpurat trafił do Rzymu. Z woli św. Jana Pawła II został prefektem Kongregacji Nauki Wiary. Jako najważniejszy strażnik katolickiej doktryny zyskał sobie dużą sławę, ostro krytykowany przez środowiska liberalno-lewicowe, zwłaszcza w samych Niemczech oraz w Ameryce Łacińskiej, gdzie piętnował manowce teologii wyzwolenia. Pod jego kierunkiem opracowano nowy Katechizm Kościoła Katolickiego, wydany w 1992 roku.był oczywistym kandydatem na jego następcę; na konklawe 2005 roku konkurował wszelako między innymi z argentyńskim kardynałem Jorge Mario Bergoglio. Pontyfikat Benedykta XVI cechował się licznymi napięciami wywoływanymi przez wrogie Kościołowi katolickiemu środowiska i media. Jedną z najważniejszych decyzji Benedykta XVI była publikacja motu proprio „Summorum pontificum” w 2008 roku, które dało Kościołowi większą swobodę celebrowania liturgii świętej według mszału z 1962 roku. Jako papież jest autorem szeregu ważnych dokumentów, m.in. encyklik: „Deus caritas est” (o miłości chrześcijańskiej – 2005), „Spe salvi” (o nadziei chrześcijańskiej – 2007) i „Caritas in veritate” (o miłości w prawdzie – 2009). Posługując jako Wikariusz Chrystusa Benedykt XVI nie zaprzestał działalności prywatnej, publikując między innymi trzy książki poświęcone życiu i nauczaniu Jezusa Chrystusa.

Kościół Benedykt XVI wprawił w osłupienie swoją decyzją o abdykacji z urzędu św. Piotra. 11 lutego 2013 roku wygłosił oświadczenie, w którym zadeklarował, że w dniu 28 lutego 2013 roku przestanie być następcą św. Piotra i Stolica Święta będzie wolna. Powołał się przy tym na brak sił potrzebnych do dalszego wypełniania posługi. Wywołał tą decyzją duże kontrowersje, prowokując także debatę o istocie i naturze posługi papieskiej.

Jako emerytowany biskup Rzymu Benedykt XVI jednak nie zamilkł; przez długi czas często zabierał głos w najważniejszych debatach toczących się w Kościele.