Polska 25 maja – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika, kk 25-05-2024, 09:40
Artykuł
PAP, dzieje.pl; grafika własna

Tego dnia władze komunistyczne wykonały wyrok śmierci na rotmistrzu Witoldzie Pileckim; w Rzymie w finałach ME w boksie Józef Grudzień, Ryszard Petek i Hubert Skrzypczak zdobyli złote medale; zakończył się XXVII Wyścig Pokoju, którego zwycięzcą został Ryszard Szurkowski; Jacek Wszoła ustanowił rekord świata w skoku wzwyż; odbyło się referendum konstytucyjne. Urodzili się m. in. Władysław Bandurski, Bronisław Komorowski, Zygmunt Podhorski, Władysław Segda, Józef Kuropieska, Jan Świdziński, Jan Józef Lipski, Krystyna Kersten, Łucja Prus, Gabriela Kownacka, Ilona Ostrowska, Kamil Soch. Zmarli natomiast: Mieszko I, Władysław Łoziński, Adam Bochenek, Witold Pilecki, Jaroslav Simonides, Edward Żentara oraz Wojciech Jaruzelski.

992 - Zmarł książę Mieszko I, twórca państwa polskiego; w 966 r. przyjął chrzest; przed śmiercią podzielił państwo pomiędzy wszystkich swoich synów: najstarszego Bolesława oraz Mieszka, Świętopełka i Lamberta.

1410Albert Bedeke (Beteken), dzięki prowizji papieża Jana XXIII, otrzymał kanonie warmińską, ale najprawdopodobniej – choć w grudniu 1417 r. mienił się klerykiem warmińskim i katedralnym wikariuszem – nie został przyjęty do kapituły. Mieszkał w Rzymie, w otoczeniu kardynała i wielkiego penitencjariusza Jordana de Ursinis. W roku 1420 zrezygnował ostatecznie z kanonii warmińskiej i w 1426 r. immatrykulował się na uniwersytecie w Wiedniu jako kanonik ratyzboński.

1477 - Wit Stwosz rozpoczął prace nad ołtarzem w kościele Mariackim w Krakowie.

1571 - Stefan Batory został księciem Siedmiogrodu.

1865 - W Sokalu urodził się Władysław Bandurski, duchowny katolicki, biskup pomocniczy archidiecezji lwowskiej, działacz niepodległościowy, honorowy kapelan I Brygady Legionów Polskich, kapelan sił zbrojnych Litwy Środkowej.

1889 - W Barłożnie w powiecie starogardzkim urodził się Bronisław Komorowski, duchowny katolicki, działacz patriotyczny, duszpasterz kościoła św. Stanisława Biskupa Męczennika w Wolnym Mieście Gdańsku; aresztowany przez Niemców we wrześniu 1939 r.; w marcu 1940 r. rozstrzelany w KL Stutthof; beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w 1999 r.

1891 - Urodził się Zygmunt Podhorski, generał WP, komendant Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu (1927-35); w czasie kampanii polskiej 1939 r. dowódca Dywizji Kawalerii „Zaza”, uczestnik bitwy pod Kockiem.

1895 - W Przemyślu urodził się Władysław Segda, pułkownik WP, szermierz, brązowy medalista olimpijski z Amsterdamu (1928) i Los Angeles (1932).

1904 - W Jedlni pod Kozienicami urodził się Józef Kuropieska, oficer WP, uczestnik kampanii polskiej 1939 r.; zastępca szefa Sztabu Generalnego WP w latach 1948-1949; aresztowany w 1950 r. i oskarżony o próbę obalenia ustroju Polski Ludowej; w 1952 r. skazany na karę śmierci; w 1955 r., po uchyleniu wyroku, wypuszczony na wolność; komendant Akademii Sztabu Generalnego (1964-68); autor wspomnień.

1913 - We Lwowie zmarł Władysław Łoziński, powieściopisarz, historyk, publicysta.

1913 - W Krakowie zmarł Adam Bochenek, lekarz, anatom i histolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1915 - I wojna światowa: Zakończyła się II bitwa pod Ypres, w czasie której armia niemiecka użyła gazów trujących; straty alianckie około 70 tys. ofiar, straty niemieckie 35-40 tys. ofiar.

1923 - W Bydgoszczy urodził się Jan Świdziński, malarz, rzeźbiarz, performer, krytyk sztuki, twórca idei sztuki kontekstualnej.

1926 - W Warszawie urodził się Jan Józef Lipski, historyk literatury, działacz opozycji demokratycznej; żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego; współzałożyciel KOR, działacz NSZZ „Solidarność”, przewodniczący reaktywowanej PPS; senator OKP.

1931 - W Poznaniu urodziła się Krystyna Kersten, historyk, badaczka najnowszych dziejów Polski; autorka książek „Polacy, Żydzi, komunizm. Anatomia półprawd 1939-1968”, „Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948” i „Jałta w polskiej perspektywie”.

1942 - W Białymstoku urodziła się Łucja Prus, piosenkarka, wykonawczyni przebojów „W żółtych płomieniach liści”, „Dookoła noc się stała”, „Nic dwa razy”, „Twój portret”.

1948 - W więzieniu mokotowskim w Warszawie władze komunistyczne wykonały wyrok śmierci na rotmistrzu Witoldzie Pileckim, oficerze ZWZ-AK, który w 1940 r. dobrowolnie poddał się aresztowaniu i wywózce do Auschwitz, aby zdobyć informacje o obozie; po ucieczce z Auschwitz walczył w Powstaniu Warszawskim; w 1947 r. został aresztowany przez UB; torturowany i oskarżony o działalność wywiadowczą na rzecz rządu RP na emigracji, skazany został na karę śmierci.

1952 - We Wrocławiu urodziła się Gabriela Kownacka, aktorka, występowała m.in. w warszawskich teatrach Kwadrat, Współczesny, Studio i Teatrze Narodowym; odtwórczyni roli Anity w komedii muzycznej „Hallo Szpicbródka”, telewizyjnej publiczności znana jako Anka z serialu „Rodzina zastępcza”.

1960 - Premiera filmu „Do widzenia, do jutra” w reżyserii Janusza Morgensterna.

1967 - W Rzymie w finałach Mistrzostw Europy w boksie trzej reprezentanci Polski zdobyli złote medale: Józef Grudzień, Ryszard Petek i Hubert Skrzypczak.

1972 - Sejm ratyfikował układ o normalizacji stosunków pomiędzy PRL a RFN z grudnia 1970 r., w którym strona zachodnioniemiecka uznała granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej.

1974 - W Szczecinie urodziła się Ilona Ostrowska, aktorka, znana m.in. z serialu telewizyjnego „Ranczo”.

1975 - W Warszawie zakończył się XXVII Wyścig Pokoju, którego zwycięzcą został Ryszard Szurkowski.

1979 - Premiera filmu „Test pilota Pirxa” w reżyserii Marka Piestraka.

1980 - Na mityngu w niemieckim Eberstadt Jacek Wszoła ustanowił rekord świata w skoku wzwyż (2,35 m).

1982 - Stan wojenny: w Warszawie funkcjonariusze ZOMO zatrzymali, a następnie postrzelili przy próbie ucieczki, Jana Narożniaka, działacza Międzyzakładowego Robotniczego Komitetu „Solidarność”.

1987 - W Zakopanem urodził się Kamil Stoch, skoczek narciarski; dwukrotny złoty medalista igrzysk olimpijskich w Soczi (2014); zdobywca Pucharu Świata (2013/2014); indywidualny mistrz świata z Val di Fiemme (2013); złoty medalista mistrzostw świata w konkursie drużynowym (2017), zwycięzca Turnieju Czterech Skoczni (2016-2017).

1990 - Polska złożyła oficjalny wniosek o rozpoczęcie negocjacji umowy o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi.

1996 - Zmarł Jaroslav Simonides, tłumacz, zasłużony propagator polskiej kultury w Czechach, przekładał polską literaturę m.in. utwory Mikołaja Reja, Zygmunta Krasińskiego, Gabrieli Zapolskiej, Jarosława Iwaszkiewicza, Sławomira Mrożka, Romana Brandstaettera, Tadeusza Różewicza i Stanisława Lema.

1997 - Odbyło się referendum konstytucyjne: za przyjęciem nowej ustawy zasadniczej głosowało 52,71 proc., przeciw 45,89 proc; frekwencja 42,86 proc. Nową Konstytucję Zgromadzenie Narodowe przyjęło 2 kwietnia; po podpisaniu jej przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego weszła w życie 17 października 1997 r.

2005 - W Stambule w finale Ligi Mistrzów Liverpool FC pokonał po rzutach karnych AC Milan (3:3; karne 3:2); w bramce Liverpoolu wystąpił Jerzy Dudek.

2006 - Początek pielgrzymki papieża Benedykta XVI do Polski.

2009 – Wystartowało Radio Wnet (jako serwis społecznościowy i radio internetowe), założone przez Krzysztofa Skowrońskiego, Grzegorza Wasowskiego, Katarzynę Adamiak-Sroczyńską i Monikę Makowską-Wasowską, Wojciecha Cejrowskiego i Jerzego Jachowicza.

2011 - W Tarnowie zmarł Edward Żentara, aktor, dyrektor tarnowskiego Teatru im. Ludwika Solskiego; wystąpił m.in. w filmach „Karate po polsku”, „Austeria”, „Siekierezada”, „Życie za życie. Maksymilian Kolbe”.

2014 - W Warszawie zmarł gen. Wojciech Jaruzelski, ostatni przywódca PRL, współtwórca Okrągłego Stołu; w 1989 r. wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na urząd prezydenta PRL, następnie RP (1989-90); sybirak, żołnierz 1. Armii WP; w latach 1968-83 szef MON; odpowiedzialny za udział WP w inwazji na Czechosłowację i wykorzystanie armii do krwawego tłumienia protestów na Wybrzeżu w 1970 r.; w lutym 1981 r. objął urząd premiera; od października 1981 r. do lipca 1989 r. I sekretarz KC PZPR; w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. wprowadził stan wojenny, stając na czele Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON); odpowiedzialny za masowe represje stosowane w tym okresie wobec społeczeństwa; w 1985 r. zrezygnował z funkcji premiera, obejmując stanowisko przewodniczącego Rady Państwa (1985-89).

2014 – W wyborach do Parlamentu Europejskiego zwyciężyła Platforma Obywatelska (32,13 proc. głosów) minimalną przewagą, pokonując PiS (31,78 proc.). Obie partie wprowadziły do PE tylu samo europosłów (19). Koalicja SLD -UP zdobyła 9,44 proc. proc. poparcia, co dało jej 5 mandatów, Nowa Prawica uzyskała 7,15 proc., a PSL - 6,8 proc., taki rezultat dał obu tym ugrupowaniom po 4 mandaty w europarlamencie. Frekwencja wyniosła 23,82 proc.

2018 - Zaczęło obowiązywać ogólne rozporządzenie o ochronie danych (RODO).



Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy