Polska 17 maja – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika, kk 17-05-2024, 09:00
Artykuł
PAP, dzieje.pl; grafika własna

Tego dnia Wincenty Witos został wybrany ponownie na prezesa SL; gestapo aresztowało kierownictwo Stronnictwa Narodowego; w Warszawie rozpoczęły się X ME w boksie, podczas których Polacy zdobyli 5 złotych medali; w wyniku decyzji władz PRL PKOl postanowił nie zgłaszać polskich sportowców do IO w Los Angeles; bp Wojciech Polak został mianowany przez papieża Franciszka prymasem Polski. Urodzili się m. in. Lucjan Rydel, Zofia Rysiówna, Kazimierz Dejmek, Jarosław Abramow-Newerly, Marcel Łoziński, Marek Biliński, Czesław Lang, Grzegorz Przemyk. Zmarli natomiast: Bronisław Piłsudski, Zbigniew Zalewski, Augustyn Dobrowolski, Marian Seyda, Wiktor Zin, Maciej Dubois oraz Richard Pipes.

1490 - W Ansbach we Frankonii urodził się Albrecht Hohenzollern, wielki mistrz krzyżacki (1511-1525), który przeprowadził sekularyzację państwa zakonnego i przeszedł na luteranizm; pierwszy książę pruski (1525-1568).

1557 – Augustów otrzymał prawa miejskie.

1587 - W Mitawie zmarł Gothard Kettler, ostatni mistrz Zakonu Kawalerów Mieczowych; w 1561 r. zawarł pakt dotyczący sekularyzacji zakonu oraz wcielenia Inflant do Polski i Litwy; po złożeniu oznak swej godności, jako świecki książę, otrzymał w dziedziczne lenno Kurlandię i Semigalię.

1781 - W Tucholi Jan Filip Voigt podpalił zabudowania przykościelne w celu dokonania kradzieży zgromadzonych tam kosztowności. W wyniku powstałego pożaru spłonęła większa część zabudowy miasta.

1866 - We Włocławku urodził się Julian Marchlewski, współorganizator SDKPiL i Związku Spartakusa w Niemczech (1916); od 1918 r. w Rosji sowieckiej, jeden z założycieli Międzynarodówki Komunistycznej; w czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. przewodniczący Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski w Białymstoku.

1870 - W Krakowie urodził się Lucjan Rydel, poeta, dramatopisarz, tłumacz, czołowy przedstawiciel literackiego nurtu Młodej Polski; po poślubieniu w 1900 r. Jadwigi Mikołajczykówny, córki chłopa z Bronowic, Rydel stał się pierwowzorem Pana Młodego z „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego.

1913 - We Lwowie urodziła się Erna Rosenstein, malarka, poetka.

1918 - W Paryżu zmarł Bronisław Piłsudski, etnograf, lingwista, muzeolog; za udział w przygotowaniach do zamachu na cara Aleksandra III w 1887 r. skazany został na 15 lat zesłania i ciężkich prac na Sachalinie.

1920 - Wojna polsko-sowiecka: Wódz Naczelny Józef Piłsudski wydał dyrektywę o utworzeniu Frontu Północnego.

1920 - W Rozwadowie urodziła się Zofia Rysiówna, aktorka; występowała w teatrach Krakowa, Poznania i Warszawy, grała także w Teatrze Telewizji oraz w wielu filmach, m.in. „Mam tu swój dom”, „Drewniany różaniec” i „Królowa aniołów”; w czasie II wojny światowej więziona w niemieckim obozie koncentracyjnym Ravensbrück.

1923 - W Warszawie podpisana została koalicyjna umowa pomiędzy PSL „Piast”, Związkiem Ludowo-Narodowym i Chrześcijańską Demokracją - nazywana paktem lanckorońskim (od Lanckorony, gdzie prowadzono poufne negocjacje).

1924 - W Kowlu urodził się Kazimierz Dejmek, reżyser teatralny, aktor, dyrektor teatrów, m.in. Teatru Narodowego w Warszawie (1962-1968), gdzie wyreżyserował „Kordiana” Juliusza Słowackiego oraz „Dziady” Adama Mickiewicza z Gustawem Holoubkiem w roli Gustawa-Konrada; minister kultury i sztuki w latach 1993-1996.

1928 - Polskie Radio nadało słuchowisko Pogrzeb Kiejstuta Witolda Hulewicza, pierwsze napisane oryginalnie dla radia.

1928 - W Amsterdamie rozpoczęły się IX Letnie Igrzyska Olimpijskie, w czasie których Halina Konopacka, wygrywając konkurs rzutu dyskiem, zdobyła pierwszy w historii złoty medal olimpijski dla Polski. Srebrny medal zdobyli wówczas Michał Woysym-Antoniewicz (koń Readgledt), Kazimierz Gzowski (koń Mylord), Kazimierz Szosland (koń Alli) – jeździectwo, konk. skoków drużyn., a 3 brązowe: Michał Woysym-Antoniewicz (koń Moja Miła), Karol Rómmel (koń Donneuse), Józef Trenkwald (koń Lwi Pazur) – jeździectwo, WKKW drużyn.; Leon Birkholc, Franciszek Bronikowski, Edmund Jankowski, Bernard Ormanowski, Bolesław Drewek – wiośl., 4. ze stern. oraz Tadeusz Friedrich, Kazimierz Laskowski, Aleksander Małecki, Adam Papée, Władysław Segda, Jerzy Zabielski – szerm., szabla drużyn. Po raz pierwszy do udziału w konkurencjach lekkoatletycznych dopuszczono kobiety. Decyzja o wprowadzeniu lekkoatletycznych dyscyplin kobiecych spotkała się z ostrą krytyką nie tylko środowisk sportowych, ale również m.in. ze strony Watykanu. Reprezentacja Polski liczyła 66. sportowców, w tym 5. kobiet.

1933 - W Warszawie urodził się Jarosław Abramow-Newerly, dramatopisarz, prozaik, satyryk, autor słuchowisk oraz tekstów i muzyki do piosenek.

1939 - Wincenty Witos został wybrany ponownie na prezesa Stronnictwa Ludowego.

1940 - W Paryżu urodził się Marcel Łoziński, reżyser dokumentalista - w 1994 r. był nominowany do Oscara za film „89 mm od Europy”, w 2009 r. otrzymał wyróżnienie Europejskiej Akademii Filmowej za „Poste Restante”.

1941 - W Warszawie gestapo aresztowało kierownictwo konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego: prof. Romana Rybarskiego, prof. Teofila Staniszkisa i Mieczysława Trajdosa, a także Stanisława Sedlaczka - naczelnika Harcerstwa Polskiego.

1945 - Rada Jedności Narodowej i Delegat Rządu na Kraj zaapelowali m.in. o utworzenie rządu reprezentatywnego dla społeczeństwa polskiego, a także o nieprowokowanie okupanta sowieckiego; 27 maja apel uzupełniono o wezwanie żołnierzy polskiego podziemia do zaprzestania walki i wyjścia z ukrycia.

1945 - We wsi Bodaki na Podlasiu podczas przeprowadzonej przez NKWD pacyfikacji, w nierównej walce zginęło 24 żołnierzy NSZ dowodzonych przez por. Zbigniewa Zalewskiego ps. „Orłowski”, „Drzymała” i jego zastępce sierż. Augustyna Dobrowolskiego ps. „Kruk”.

1953 - W Warszawie, w Hali Mirowskiej (Hala Gwardii), rozpoczęły się X Mistrzostwa Europy w boksie. W dziesięciu finałowych walkach wystąpiło na warszawskim ringu siedmiu Polaków. Pięciu zdobyło złote medale mistrzostw Starego Kontynentu: Henryk Kukier (w. musza), Zenon Stefaniuk (kogucia), Józef Kruża (piórk.), Leszek Drogosz (lekkopółśr.) i Zygmunt Chychła (półśr.). Srebrne medale otrzymali – Tadeusz Grzelak (półcięż.) i Bogdan Węgrzyniak (cięż.). Brązowymi medalistami zostali, weteran polskiego pięściarstwa, brązowy medalista IO 1948 r. z Londynu – Aleksy Antkiewicz (lekka) i późniejszy 4-krotny mistrz Europy - Zbigniew Pietrzykowski (lekkośr.). Na dziesięć kategorii wagowych tylko jeden zawodnik polski pozostał bez medalu – Zbigniew Piórkowski (średn.). W ME wzięło udział 119 uczestników z 19 państw.

1953 - W Szczecinie urodził się Marek Biliński, kompozytor, multiinstrumentalista, jeden z prekursorów muzyki elektronicznej w Polsce.

1955 - W Kołczygłowach w okolicach Bytowa urodził się Czesław Lang, kolarz, wicemistrz olimpijski z Moskwy (1980), srebrny i brązowy medalista mistrzostw świata w jeździe drużynowej na czas; organizator Tour de Pologne.

1964 - W Warszawie urodził się Grzegorz Przemyk, syn opozycyjnej poetki Barbary Sadowskiej, uczeń Liceum Ogólnokształcącego im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego; 12 maja 1983 r. zatrzymany przez funkcjonariuszy MO na pl. Zamkowym w Warszawie i bestialsko pobity w komisariacie przy ul. Jezuickiej; przewieziony do szpitala, zmarł 14 maja w wyniku ciężkich urazów jamy brzusznej.

1967 - W Buenos Aires zmarł Marian Seyda, polityk, prawnik, publicysta; członek Związku Ludowo-Narodowego i Stronnictwa Narodowego; poseł na Sejm (1919-1928), senator (1928-1935), minister spraw zagranicznych (1923); w czasie II wojny światowej w rządzie RP na uchodźstwie.

1972 - Bundestag zatwierdził „Układ między PRL a RFN o podstawach normalizacji ich wzajemnych stosunków”, podpisany 7 grudnia 1970 r. w Warszawie przez Józefa Cyrankiewicza i Willy'ego Brandta; zawierał m.in. uznanie przez stronę zachodnioniemiecką polskiej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej.

1984 – W wyniku decyzji władz PRL Polski Komitet Olimpijski postanowił nie zgłaszać polskich sportowców do udziału w Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles.

1985 - Premiera komedii obyczajowej Smażalnia story w reżyserii Józefa Gębskiego.

1989 - Sejm uchwalił ustawy „O gwarancji wolności sumienia i wyznania” i „O stosunku Państwa do Kościoła katolickiego”.

2007 - W Rzeszowie zmarł prof. Wiktor Zin, architekt, wieloletni wykładowca Politechniki Krakowskiej, rysownik, autor popularnego cyklu telewizyjnego „Piórkiem i węglem”;w latach 1977-1981 r. generalny konserwator zabytków.

2011 - Zakończyła prace sejmowa komisja śledcza do zbadania okoliczności porwania i zabójstwa Krzysztofa Olewnika.

2014 - Sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski bp Wojciech Polak został mianowany przez papieża Franciszka arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim i prymasem Polski.

2016 - W Warszawie zmarł Maciej Dubois, adwokat, wieloletni dziekan warszawskiej izby adwokackiej, w PRL obrońca w wielu procesach politycznych.

2018 – W Cambridge zmarł pochodzący z Polski Richard Pipes, jeden z najbardziej znanych w świecie sowietologów, doradca prezydenta Ronalda Reagana ds. Związku Sowieckiego i Europy Wschodniej. Był autorem fundamentalnych syntez dziejów Rosji: „Rosja carów”, „Rewolucja rosyjska” i „Rosja bolszewików”.



Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy