Polska 13 maja – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika, kk 13-05-2024, 08:00
Artykuł
PAP, dzieje.pl; grafika własna

Tego dnia na Placu św. Piotra w Rzymie zamachu na życie Jana Pawła II dokonał Mehmet Ali Agca; rzecznik Jerzy Urban zapowiedział wysłanie bezdomnym w Nowym Jorku koców i śpiworów; papież Benedykt XVI ogłosił rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego Jana Pawła II. Urodzili się m. in. Aleksander Lesser, Teodor Axentowicz, Witold Pilecki, Zdzisław Tobiasz, Włodzimierz Press, Janusz Grzywacz, Tomasz Grodzki, Grażyna Trela, Andrzej Przewoźnik. Zmarli natomiast: Andrzej Towiański, Zygmunt Kaczyński, Joanna Jedlewska, Stanisław Ulam, Paweł Hertz, Lee Richardson oraz Anna Branicka-Wolska.

1350 – W Łowiczu król Kazimierz Wielki zawarł sojusz antykrzyżacki z królem Danii Waldemarem IV.

1357 – Prowizję papieską na kanonię we Fromborku uzyskał Jan Santor, syn mieszczanina fromborskiego Henryka.

1534 - (lub 3 marca) Andrzejewo na Mazowszu uzyskało prawa miejskie.

1785 - W Wielkiej Lipie na Śląsku urodził się Iwan Dybicz, feldmarszałek rosyjski, uczestnik wojen napoleońskich, dowódca armii rosyjskiej w wojnie z Turcją (1828-1829); głównodowodzący wojsk carskich w czasie powstania listopadowego, pokonał wojska polskie pod Ostrołęką w maju 1831 r.

1794 – Insurekcja Kościuszkowska: w warownym obozie pod Połańcem wojska Naczelnika Siły Zbrojnej Tadeusza Kościuszki odparły atak oddziałów rosyjskich gen. mjr. Fiodora Denisowa.

1814 - W Warszawie urodził się Aleksander Lesser, malarz, współzałożyciel Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych.

1815 – W Warszawie rozpoczęło działalność literackie Towarzystwo Iksów, skupiające najwybitniejszych pisarzy, publicystów i krytyków literackich.

1859 - W Braszowie w Siedmiogrodzie urodził się Teodor Axentowicz, malarz.

1863 - Car Aleksander II mianował Michaiła Murawjowa generałem-gubernatorem Kraju Północno-Zachodniego (Litwy), nadając mu specjalne uprawnienia w celu brutalnego stłumienia powstania styczniowego.

1878 - W Zurychu zmarł Andrzej Towiański, filozof, reprezentant mesjanizmu polskiego, założyciel sekty religijnej, nazywanej Kołem Sprawy Bożej.

1901 - W Ołońcu na północy Rosji urodził się Witold Pilecki, oficer ZWZ-AK, który w 1940 r. dobrowolnie poddał się aresztowaniu i wywózce do Auschwitz, aby zdobyć informacje o obozie; po ucieczce z Auschwitz walczył w Powstaniu Warszawskim; w 1947 r. został aresztowany przez władze komunistyczne, a następnie skazany na śmierć i stracony.

1926 - Zamach majowy: Walki w Warszawie pomiędzy siłami rządowymi a oddziałami marszałka Józefa Piłsudskiego.

1926 - W Nowych Miedzach koło Sieradza urodził się Zdzisław Tobiasz, aktor, reżyser teatralny; znany m.in. z serialu „07 zgłoś się”.

1934 - Do dymisji podał się premier Janusz Jędrzejewicz.

1937 - W Brześciu nad Bugiem po zabójstwie polskiego policjanta dokonanym przez Żyda wybuchły zajścia antyżydowskie.

1939 - We Lwowie urodził się Włodzimierz Press, aktor, związany z warszawskimi scenami: Teatrem Ludowym, Teatrem Kwadrat oraz Teatrem Dramatycznym; znany m.in. z roli Grigorija Saakaszwilego w serialu „Czterej pancerni i pies”.

1940 – Z obozu jenieckiego II B Arnswalde w Choszcznie uciekło kanałami centralnego ogrzewania 22 polskich oficerów. Schwytano 17 z nich, a 5 przedostało się do Warszawy.

1943 - W wyniku sowieckiego nalotu na Warszawę w nocy z 12 na 13 maja zginęło ok. 300 Polaków, a ok. 1000 zostało rannych. Straty niemieckie wyniosły 17 zabitych i 17 rannych.

1944 - Rozpoczęła się bitwa pod Murowaną Oszmianką, w której AK pokonała kolaboracyjny Litewski Korpus Lokalny.

1947 - W Zakopanem urodził się Janusz Grzywacz, kompozytor, muzyk.

1949 - W Bydgoszczy urodził się Piotr Moss, kompozytor.

1953 - W więzieniu komunistycznym zmarł ksiądz Zygmunt Kaczyński, poseł na Sejm (1919-1927), dyrektor Katolickiej Agencji Prasowej (1930-1939); w latach 1943-1944 minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie Stanisława Mikołajczyka; w 1945 r. powrócił do Polski; założyciel i redaktor „Tygodnika Warszawskiego”; aresztowany przez władze komunistyczne i skazany na 10 lat pozbawienia wolności.

1953 – W Lublinie utworzono Wieczorową Szkołę Inżynierską, która później przekształciła się w Politechnikę Lubelską.

1958 – W Szczecinie urodził się Tomasz Grodzki, lekarz, chirurg, prof. nauk medycznych, polityk; senator PO IX oraz X kadencji; marszałek Senatu w latach 2019-2023.

1958 - W Leńczach koło Krakowa urodziła się Grażyna Trela, aktorka, piosenkarka, scenarzystka, pisarka.

1963 - W Jurkowie w powiecie brzeskim urodził się Andrzej Przewoźnik, historyk, sekretarz generalny Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (1992-2010); zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie pod Smoleńskiem.

1966 - Premiera komedii filmowej Pieczone gołąbki w reżyserii Tadeusza Chmielewskiego.

1967 – Otwarto Park Mikołaja Kopernika we Wrocławiu.

1972 - W Warszawie zmarła Joanna Jedlewska, aktorka, choreograf.

1979 - Premiera 1. odcinka serialu telewizyjnego Doktor Murek w reżyserii Witolda Lesiewicza.

1981 - Na Placu św. Piotra w Rzymie doszło do zamachu na życie Jana Pawła II, do którego strzelał 23-letni Turek Mehmet Ali Agca.

1982 - Początek głodówki internowanych w Białołęce w proteście przeciwko stanowi wojennemu.

1984 - W Santa Fe w stanie Nowy Meksyk zmarł Stanisław Ulam, matematyk, urodzony we Lwowie; współtwórca pierwszej amerykańskiej bomby wodorowej.

1986 - Rzecznik prasowy rządu Jerzy Urban zapowiedział wysłanie bezdomnym w Nowym Jorku 5 tysięcy koców i śpiworów.

1992 - Jan Paweł II ustanowił Światowy Dzień Chorego obchodzony 11 lutego.

2001 - W Warszawie zmarł Paweł Hertz, poeta, tłumacz, pisarz, eseista i edytor.

2005 – Papież Benedykt XVI ogłosił rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego Jana Pawła II.

2010 – Odsłonięto Pomnik Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego.

2012 - Brytyjski żużlowiec Lee Richardson został ciężko ranny w wypadku na torze we Wrocławiu, w wyniku czego zmarł tego samego dnia w szpitalu.

2017 – W al. Wojska Polskiego w Warszawie odsłonięto pomnik rotmistrza Witolda Pileckiego. Pomnik znajduje się w pobliżu miejsca, gdzie Pilecki został aresztowany 19 września 1940 r.

2023 – W Warszawie zmarła Anna Branicka-Wolska, ostatnia przedstawicielka rodu Branickich, żołnierz Armii Krajowej, w styczniu 1945 r. aresztowana przez NKWD i wywieziona na Łubiankę, a następnie do obozu internowania w Krasnogorsku. W latach 1947-1948 więziona przez reżim komunistyczny w Polsce. Współzałożycielka Związku Sybiraków i Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego, autorka wspomnień: „Miałam szczęśliwe życie. Ostatnia z Branickich” i „Listów niewysłanych”.



Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy