Dzieje i dokonania Polskiego Państwa Podziemnego wciąż budzą nasz podziw, najgłębszy szacunek i wdzięczność - napisał prezydent Andrzej Duda w liście do uczestników poniedziałkowych uroczystości w 82. rocznicę powstania Polskiego Państwa Podziemnego.
???????? 27 września obchodzimy Dzień Polskiego Państwa Podziemnego.#Pamiętamy pic.twitter.com/JW2hXY6b82
— Kancelaria Premiera (@PremierRP) September 27, 2021
W liście do uczestników uroczystości marszałek Sejmu Elżbieta Witek, odczytanym przez wicemarszałek Sejmu Małgorzatę Gosiewską, określono obchodzoną dziś rocznicę, jako „dzień narodowej dumy i głębokiej refleksji”. Zdaniem marszałek Witek powstanie Polskiego Państwa Podziemnego było dowodem na umiejętność zjednoczenia wszystkich sił narodowych w obliczu wielkiego zagrożenia. „Agresorzy przemocą dążyli do złamania polskiego patriotyzmu, ale nie docenili bezgranicznego i głęboko zakorzenionego pragnienia wolności i długiej tradycji podziemnej walki o niepodległość” – napisała marszałek Witek. Dodała, że duch Polskiego Państwa Podziemnego nie został złamany w okresie PRL, ponieważ reżim komunistyczny nie był w stanie „wymazać z ludzkich serc i umysłów pamięci o bohaterach”.
Głos zabrała także pełniąca obowiązki prezesa Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, weteranka Szarych Szeregów Teresa Stanek „Mitsuko”. Zaapelowała do uczestników o pamięć o bohaterach Polskiego Państwa Podziemnego i refleksję nad rolą Polskiego Państwa Podziemnego w historii Polski. Przypomniała, że większość żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego nie walczyła z bronią w ręku, ale wszyscy walczyli o Polskę. W tym kontekście przypomniała między innymi wysiłek polskiego szkolnictwa podziemnego, które „przygotowywało młodzież do zastąpienia tych, którzy zostali wymordowani przez Niemców i sowietów”. „Najmłodsza, bardzo liczna kadra Polskiego Państwa Podziemnego, musiała uczyć się, pracować i walczyć jednocześnie. To bardzo wiele jak na młodą kadrę” – powiedziała „Mitsuko”.
Podczas wydarzenia odczytany został Apel Pamięci, który poprzedziła modlitwa poprowadzona przez katolickich, prawosławnych i ewangelickich kapelanów Wojska Polskiego. W tekście Apelu przypomniano najważniejszych dowódców Armii Krajowej oraz innych organizacji niepodległościowych, a także wszystkich cywilnych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Na zakończenie uroczystości jej uczestnicy złożyli przed pomnikiem wieńce i wiązanki kwiatów.
Fenomenalne, strategiczne, rozbudowane o ogromnym zasięgu.
— PL1918 (@PL1918) September 27, 2021
Tajne Państwo kierowane było przez władze RP na uchodźstwie: Prezydenta, Rząd i Naczelnego Wodza oraz ich krajowe przedstawicielstwa.
—
Dziś obchodzimy Dzień Polskiego Państwa Podziemnego. pic.twitter.com/5Fj7kh61RX
Przed uroczystościami pod pomnikiem na Wiejskiej złożono kwiaty pod pomnikiem dowódcy Armii Krajowej gen. Stefana Roweckiego „Grota” w Alejach Ujazdowskich.
82 lata temu, 27 września 1939 r., powstała Służba Zwycięstwu Polski – zaczątek Polskiego Państwa Podziemnego. Struktury podziemnego państwa były kierowane przez władze RP na uchodźstwie: prezydenta, rząd i Naczelnego Wodza oraz ich krajowe przedstawicielstwa. Najważniejszym elementem Polskiego Państwa Podziemnego było podziemie zbrojne, stanowiące część struktur Sił Zbrojnych RP. Na czele utworzonej w nocy z 26 na 27 września 1939 r. Służby Zwycięstwu Polski stanął gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski. SZP została przekształcona rozkazem z listopada 1939 r. w Związek Walki Zbrojnej, a następnie rozkazem Naczelnego Wodza z 14 lutego 1942 r. w Armię Krajową.
AK od początku była organizacją masową. Liczba jej zaprzysiężonych żołnierzy wynosiła na początku 1942 r. ok. 100 tys., zaś w lecie 1944 r. już ok. 380 tys., w tym ok. 10,8 tys. oficerów, 7,5 tys. podchorążych i 87,9 tys. podoficerów.
AK realizowała swe cele poprzez prowadzenie walki bieżącej i przygotowywanie powstania powszechnego. Walka bieżąca prowadzona była głównie przez akcje małego sabotażu, akcje sabotażowo-dywersyjne, bojowe, a także bitwy partyzanckie z siłami policyjnymi oraz regularnym wojskiem niemieckim. Kulminacją wysiłku zbrojnego AK było Powstanie Warszawskie stanowiące kluczowy element akcji „Burza”.
???????? W nocy z 26 na 27 września 1939 r., w oblężonej Warszawie, powołano do życia Służbę Zwycięstwu Polski. Na pamiątkę tego wydarzenia obchodzimy dziś Dzień Polskiego Państwa Podziemnego. Oddajmy hołd Bohaterom, którzy z narażaniem własnego życia walczyli o niepodległość Ojczyzny. pic.twitter.com/VapcDl3x46
— MSWiA (@MSWiA_GOV_PL) September 27, 2021
19 stycznia 1945 r., wobec błyskawicznych postępów wielkiej ofensywy wojsk sowieckich, Dowódca Armii Krajowej gen. Leopold Okulicki "Niedźwiadek" wydał rozkaz o rozwiązaniu AK. Po wkroczeniu Armii Czerwonej na tereny Polski przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego zostali aresztowani przez NKWD. 21 czerwca 1945 r. Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRS w Moskwie skazało ich - jak głosiło uzasadnienie - za „działania przeciwko Armii Czerwonej i Związkowi Sowieckiemu oraz współpracę z Niemcami”.
Trzech spośród skazanych w procesie zmarło w sowieckich więzieniach: ostatni dowódca AK gen. Leopold Okulicki, wicepremier i delegat Rządu na Kraj Jan Stanisław Jankowski oraz Stanisław Jasiukowicz, członek Rady Ministrów na Kraj ze Stronnictwa Narodowego.
1 lipca 1945 r. Rada Jedności Narodowej ogłosiła przesłanie Polskiego Państwa Podziemnego, nazywane Testamentem Polski Walczącej, mówiące o Polsce suwerennej, sprawiedliwej i demokratycznej.
Dzień Polskiego Państwa Podziemnego ustanowiono uchwałą Sejmu RP z dnia 11 września 1998 r. Wyrażała ona szczególną wdzięczność i szacunek twórcom, ofiarnym działaczom podziemnych struktur Państwa Polskiego, a także tym wszystkim, którzy w wyjątkowo trudnych warunkach, z narażeniem własnego życia walczyli o niepodległość.
