Polska 25 sierpnia – co wydarzyło się tego dnia
Tego dnia w Zakopanem powołano organizację niepodległościową Polski Skarb Wojskowy; zakończyło się II. powstanie śląskie; w Londynie Polska i Wielka Brytania podpisały układ o wzajemnej pomocy w przypadku wojny; do portu gdańskiego, pod pretekstem kurtuazyjnej wizyty, wpłynął niemiecki pancernik „Schleswig-Holstein”; w Dusznikach-Zdroju rozpoczął się pierwszy Festiwal Chopinowski; rozpoczął się I. Międzynarodowy Festiwal Piosenki, w którym zwyciężyła Irena Santor; na polecenie reżimu w Mińsku zrównano z ziemią cmentarz żołnierzy AK koło Grodna. Urodzili się m. in. Izrael Poznański, Gustaw Morcinek, Maria Helena Kowalska, Filip Bajon. Zmarli natomiast: Fryderyk Salendorf, Franciszek Dionizy Kniaźnin, Roman Palester, Karolina Lanckorońska oraz Conrad Drzewiecki.
1448 – We Fromborku zmarł Fryderyk Salendorf, syn rycerza Mikołaja, właściciela dóbr Salendorf (Działowo) oraz Felde (Napole) k. Radzynia Chełmińskiego. 1.06.1396 r. otrzymał papieską ekspektatywę na kanonie we Fromborku, chociaż nie wiadomo dokładnie, kiedy przejął swoją prebendę osobiście. Wpisując się w 1402 r. na wydział prawa uniwersytetu w Pradze mienił się już kanonikiem warmińskim i wrocławskim oraz proboszczem w Pruszczu Gdańskim. Na Warmii rezydował od 1406 r. i w 1417 został kantorem (po śmierci Jana Essena), a następnie administratorem dóbr kapitulnych w Olsztynie (1422 r., 1424 r., 1428 r.). W testamencie z 5.01.1448 r. część majątku zapisał szpitalom we Fromborku. Pozostawił cenny egzemplarz biblii łacińskiej (obecnie w Uppsali).
1599 - Krakowska drukarnia Łazarza Andrysowicza wydała Biblię w tłumaczeniu księdza Jakuba Wujka.
1807 - W Końskowoli koło Puław zmarł Franciszek Dionizy Kniaźnin, poeta, dramatopisarz, tłumacz.
1833 - W Aleksandrowie Łódzkim urodził się Izrael Poznański, przemysłowiec, właściciel warsztatów tkackich w Łodzi; nazywany ostatnim, po Ludwiku Geyerze i Karolu Scheiblerze, łódzkim „królem bawełny”.
1851 - Rozpoczął działalność Zakład Karny Racibórz.
1888 - W Krakowie założone zostało Zgromadzenie Albertynów.
1891 - W Karwinie na Śląsku Cieszyńskim urodził się Gustaw Morcinek, pisarz, publicysta; autor „Wyrąbanego chodnika”, „Łyska z pokładu Idy” i „Ondraszka”; w czasie II. wojny światowej więzień niemieckich obozów koncentracyjnych Dachau i Sachsenhausen.
1905 - W Głogowcu koło Łęczycy urodziła się Maria Helena Kowalska, imię zakonne Faustyna, siostra Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, mistyczka; kanonizowana w 2000 r. przez papieża Jana Pawła II.
1905 - W guberni wołogodzkiej urodził się Iwan Aleksandrowicz Sierow, sowiecki generał aparatu bezpieczeństwa; ludowy komisarz spraw wewnętrznych ZSRS na Ukrainie, organizator deportacji polskich obywateli w głąb ZSRS (1939-1941), mający bezpośredni udział w zbrodni katyńskiej; od 1941 r. zastępca szefa NKWD Ławrientija Berii, odpowiedzialny m.in. za brutalne represje wobec żołnierzy AK i rozbijanie struktur Polskiego Państwa Podziemnego; od 1954 do 1958 r. szef KGB; w 1956 r. w czasie rewolucji węgierskiej dowodził operacjami tłumiącymi opór powstańców; szef GRU (wywiadu wojskowego) w latach 1958-1962.
1912 – Z inicjatywy Józefa Piłsudskiego w Zakopanem została powołana organizacja niepodległościowa Polski Skarb Wojskowy, której zadaniem miało być gromadzenie środków na walkę zbrojną o niepodległość.
1915 - Niemcy utworzyli Generalne Gubernatorstwo Warszawskie. Funkcję generalnego gubernatora objął gen. Hans von Beseler.
1917 - W ramach protestu przeciwko polityce prowadzonej przez władze niemieckie po kryzysie przysięgowym do dymisji podała się Tymczasowa Rada Stanu.
1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Wojska litewskie zajęły Wilno, po wycofaniu się z niego Armii Czerwonej.
1920 - Zakończenie II. powstania śląskiego; dzień wcześniej Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa ogłosiła rozwiązanie niemieckiej policji i powołała Policję Górnego Śląska o polsko-niemieckim składzie.
1930 - Marszałek Józef Piłsudski po raz drugi objął funkcję premiera.
1937 - Został zdławiony strajk chłopski. Tego dnia w Majdanie Sieniawskim na Podkarpaciu w starciach z policją zginęło 15. chłopów.
1939 - W Londynie Polska i Wielka Brytania podpisały układ o wzajemnej pomocy w przypadku wojny.
1939 - Do portu gdańskiego, pod pretekstem kurtuazyjnej wizyty, wpłynął niemiecki pancernik „Schleswig-Holstein”; 1. września okręt rozpoczął ostrzał polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.
1942 - W Bereźnem na Wołyniu Niemcy przy udziale ukraińskiej policji pomocniczej przeprowadzili likwidację getta, w czasie której zamordowali 3680 Żydów.
1944 - W nocy z 25 na 26 sierpnia dowództwo Powstania Warszawskiego oraz władze cywilne ewakuowały się ze Starego Miasta do Śródmieścia.
1946 - W Dusznikach-Zdroju rozpoczął się pierwszy Festiwal Chopinowski.
1946 – Powstał Polski Związek Głuchych.
1947 - W Poznaniu urodził się Filip Bajon, reżyser, scenarzysta, pisarz; autor filmów „Aria dla atlety”, „Limuzyna Daimler-Benz”, „Wahadełko”, „Magnat”, „Poznań '56”, „Przedwiośnie” i „Śluby panieńskie”.
1948 - We Wrocławiu rozpoczął obrady Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju, w którym wzięło udział kilkuset pisarzy, artystów i naukowców reprezentujących 46 państw. Przebieg obrad w dużym stopniu podporządkowany został dyrektywom władz sowieckich, mającym na celu mobilizowanie światowej opinii publicznej przeciwko „imperialistom amerykańskim”.
1951 - Po wojnie została uruchomiona latarnia morska w Krynicy Morskiej.
1960 - W Rzymie rozpoczęły się XVII. Letnie Igrzyska Olimpijskie, podczas których Polacy zdobyli 21 medali: 4 złote: [Zdzisław Krzyszkowiak – bieg na 3000 m z przeszkodami; Ireneusz Paliński – podnoszenie ciężarów, waga półciężka; Kazimierz Paździor – boks, waga lekka; Józef Szmidt – trójskok], 6 srebrnych oraz 11 brązowych.
1961 - W Hali Stoczni Gdańskiej rozpoczął się I. Międzynarodowy Festiwal Piosenki, w którym zwyciężyła Irena Santor (piosenka „Embarras” autorstwa Jerzego Wasowskiego i Jeremiego Przybory); poza nią wystąpili także m.in. Violetta Villas, Sława Przybylska, Jerzy Połomski i Tadeusz Woźniakowski.
1971 - Decyzja władz sowieckich o likwidacji Cmentarza Orląt Lwowskich.
1980 - Biuro Polityczne KC KPZR powołało specjalną Komisję do spraw Polski, jej przewodniczącym został Michaił Susłow.
1983 - W Stoczni Gdańskiej doszło do spotkania wicepremiera Mieczysława F. Rakowskiego ze stoczniowcami.
1988 - Lech Wałęsa skierował do władz komunistycznych „Oświadczenie w sprawie dialogu” zawierające propozycje zagadnień, które miałyby być omawiane w trakcie rozmów, wśród nich znalazła się sprawa legalizacji „Solidarności”.
1989 - W Paryżu zmarł Roman Palester, kompozytor, autor muzyki do wielu filmów, m.in. „Zakazanych piosenek”; kierownik audycji kulturalnych w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
1989 - Premiera filmu „Stan wewnętrzny” w reżyserii Krzysztofa Tchórzewskiego.
1994 – Pod Piasecznem spadł meteoryt „Baszkówka”, o masie 15,7 kg.
1999 - Premiera filmu „Dziewiąte wrota” w reżyserii Romana Polańskiego.
2000 - Premiera filmu „Duże zwierzę” w reżyserii Jerzego Stuhra.
2002 - W Rzymie zmarła Karolina Lanckorońska, historyk sztuki, współzałożycielka Polskiego Instytutu Historycznego, współorganizatorka Fundacji im. Lanckorońskich w Rzymie; promotorka i mecenas polskiej kultury, dziedziczka cennej kolekcji dzieł sztuki, które przekazała m.in. dla Zamku Królewskiego w Warszawie i Zamku Królewskiego na Wawelu.
2007 - W Poznaniu zmarł Conrad Drzewiecki, tancerz i choreograf.
2022 – Na polecenie reżimu w Mińsku zrównano z ziemią cmentarz żołnierzy Armii Krajowej w Surkontach koło Grodna. Pochowano tam m.in. ppłk. Macieja Kalenkiewicza „Kotwicza” wraz z 36. podkomendnymi, w tym sześcioma oficerami Nowogródzkiego Okręgu Armii Krajowej.
źródło: PAP
