Upadek ZSRR spowodowała niewydolność gospodarki, ruchy separatystyczne w kraju, dążenia do samodzielności społeczeństw państw „Układu Warszawskiego” i zwiększenie natężenia rywalizacji „zimnej wojny” ze strony administracji Ronalda Reagana. Kolos na glinianych nogach od kilkunastu lat chylił się ku upadkowi. 

Podjęte przez Michaiła Gorbaczowa próby przebudowy systemu – pierestrojka i głasnot doprowadziły do powolnej pluralizacji. Na traktat, który miał dać niepodległość zniewolonym narodom nie zgadzali się „twardogłowi” komuniści, jednak próba puczu zorganizowana przez Giennadija Janajewa nie powiodła się.

8 grudnia 1991 roku przywódcy Ukrainy i Białorusi, Leonid Krawczuk i Stanisław Szuszkiewicz, z prezydentem Jelcynem podpisali w Wiskulach na Białorusi dokument, który powołał Wspólnotę Niepodległych Państw. Związek Radziecki przestał formalnie istnieć do końca roku.

Wedle badań, które przytacza RMF FM 56 proc. obywateli współczesnej Rosji żałuje upadku ZSRR.