– Komunizm był bardzo trudnym czasem dla Kościoła – etap najtrudniejszy trwał mniej więcej do 1956 r., ale kolejny okres był również niebezpieczny, bo władza działała w sposób bardziej chytry, co widać w zapiskach kard. Wyszyńskiego oraz świadectwach wielu biskupów – podkreślił metropolita warszawski kard. Kazimierz Nycz.

Wspomniane zapiski Prymasa Tysiąclecia, których pierwszy tom wydały w 2017 r. wspólnie IPN, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego i Instytut Prymasa Wyszyńskiego, stanowią unikatowy dowód niestrudzonej działalności tego wielkiego Polaka – niekwestionowanego autorytetu duchowego i społecznego oraz rzecznika praw narodu.

Odwołując się do roli, jaką odegrał Kościół w Polsce pod przewodnictwem kard. Wyszyńskiego w czasach PRL, prezes IPN nawiązał do jednej z fotografii, wykonanych podczas uroczystości milenijnych, które odbyły się w czerwcu 1966 r. na placu Zamkowym w Warszawie. Na zdjęciu widać trzech wielkich Polaków: kard. Karola Wojtyłę, abp. Antoniego Baraniaka i prymasa Stefana Wyszyńskiego w otoczeniu tłumów wiernych.

– To pokazuje związek Kościoła z narodem oraz przesłanie wierności i służby narodowi oraz upominanie się o jego prawa – wyjaśnił dr Szarek. Za to poświęcenie – zwrócił uwagę – polskie duchowieństwo zapłaciło ogromną cenę. – Wystarczy wspomnieć czasy II wojny światowej (…) tej wielkiej Golgoty – mówił prezes Instytutu, przypominając, że wielu hierarchów polskiego Kościoła stało się ofiarami represji ze strony okupantów.

Wojna się skończyła, ale upragnionej wolności Polacy nie doświadczyli. W czasach komunizmu hierarchowie Kościoła, jak m.in. abp Antoni Baraniak czy bp Czesław Kaczmarek byli więzieni i torturowani przez bezpiekę.

– Biskupi byli do końca wierni, czego przykładem jest utworzenie w latach 80. Biskupiego Komitet Pomocy Uwięzionym i Internowanym w Katowicach, któremu przewodniczył bp Herbert Bednorz – przypomniał dr Szarek.

– Wobec Kościoła mamy dług – w czasach zniewolenia stworzył on „wyspę wolności” i upominał się o prawa narodu pozbawionego głosu – podsumował prezes IPN.

Konferencję „Biskupi w rzeczywistości politycznej Polski pod rządami komunistów” organizują wspólnie Biuro Badań Historycznych IPN w Warszawie oraz Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego, w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1944–1989”. Celem dwudniowej sesji jest przedstawienie sytuacji biskupów w realiach politycznych Polski „ludowej”. Chodzi nie tylko o zaprezentowanie poglądów hierarchów kościelnych dotyczących sytuacji powojennej Polski, ale również omówienie, w jaki sposób duchowieństwo, wierni i władze komunistyczne oceniały poglądy i postawę danego biskupa.