Możliwość magazynowania gazu ziemnego jest ważnym ogniwem w zapewnieniu nieprzerwanego łańcucha dostaw tego surowca do odbiorców. Jak bardzo, w sposób bolesny udowodnił kryzys energetyczny wywołanyagresją Rosji na Ukrainę. Destabilizacja dostaw surowców z kierunku wschodniego sprawiła, że zarówno w Polsce, jak również w krajach UE w roku 2022 w rekordowym tempie zapełniane były podziemne magazyny gazu. Dzięki zgromadzonym rezerwom ceny gazu, utrzymujące się na europejskich giełdach w roku 2022 na rekordowym poziomie, zaczęły od początku roku 2023 systematycznie spadać. Magazyny spełniły swoją rolę zarówno, pozwalając zgromadzić konieczne zapasy, jak również przyczyniając się do stabilizacji europejskiego rynku gazu. 

W odpowiedzi na zawirowania na rynku energii, już w kwietniu 2022 roku PGNiG (obecnie Grupa ORLEN), podjęło decyzję o rozbudowie największego polskiego podziemnego magazynu gazu. Rozpoczęcie prac inwestycyjnych poprzedzone zostało etapem opracowania szczegółowego projektu inwestycji oraz precyzyjnym określeniem zakresu prac ujętych w zawieranych umowach z wykonawcami. W oparciu o koncesję na bezzbiornikowe magazynowanie gazu ziemnego,  w sierpniu 2023 r. ruszyły pierwsze prace budowlane. W ich efekcie pojemność czynna PMG Wierzchowice zwiększy się o 800 mln m sześc. z obecnych 1,3 mld m sześc. do 2,1 mld m sześciennych gazu, a największy magazyn gazu w Polsce będzie dysponował blisko połową krajowych pojemności magazynowych.

Rozbudowa magazynu gazu w Wierzchowicach jest największą w historii polskiego gazownictwa inwestycją zwiększającą pojemności magazynowe. W wyniku jej realizacji wzrosną one w naszym kraju o blisko 25%, z obecnych ok. 3,3 mld m sześciennych do ponad 4,1 mld m sześciennych. To bardzo duży wzrost w krótkim czasie, biorąc pod uwagę wymagający proces inwestycyjny, którego zakończenie planowane jest na przełomie roku 2025 i 2026. Zwiększenie pojemności czynnej PMG Wierzchowice w znaczący sposób wzmocni odporność polskiego systemu gazowniczego na kryzysy a także zwiększy potencjał rozwoju rynku gazu w naszym kraju. Gdyby odnieść, osiągniętą w wyniku inwestycji łączną pojemność krajowych magazynów, do średniego zużycia gazu przez wszystkie gospodarstwa domowe w Polsce, zgromadzonego gazu wystarczyłoby przez ok. 10 miesięcy. Należy podkreślić, że inwestycja w znacznym stopniu poprawi również efektywność pracy instalacji magazynowej PMG Wierzchowice. Moc zatłaczania tego magazynu wzrośnie aż o jedną trzecią – do 19,2 mln m sześc. na dobę, natomiast  moc odbioru zostanie zwiększona jeszcze bardziej aż o 66 proc. – do 24 mln m sześc. na dobę.

Rozpoczęte przez ORLEN w sierpniu br. wiercenie pierwszego otworu, to początek prac, na które złożą się łącznie trzy nowe odwierty umożliwiające zatłaczanie i odbiór gazu oraz instalacja potrzebnych do tego sprężarek. Do odwiertów zastosowano urządzenie marki Bentec, które posiada system umożliwiający kroczenie. Dzięki temu kolejne odwierty realizowane będą bez konieczności demontażu i ponownego montażu blisko 1000 tonowego urządzenia, które przemieści się samodzielnie pomiędzy kolejnymi lokalizacjami. To bardzo przyśpieszy i usprawni realizację inwestycji, której kluczowymi wykonawcami są spółki z Grupy Kapitałowej ORLEN. PGNiG Technologie jest głównym wykonawcą prowadzącym nadzór nad inwestycją. Spółka Gazoprojekt opracowała projekt inwestycji, a Exalo Drilling wykona zaplanowane odwierty. Realizacja tak dużej inwestycji wiąże się również z zaangażowaniem wielu podwykonawców, w tym regionalnych firm, co przyczyni się do zwiększonej aktywności lokalnego biznesu.

Inwestycja w rozbudowę pojemności magazynowych zajmuje ważne miejsce w zapewnieniu nieprzerwanego łańcucha dostaw, dzięki któremu Grupa ORLEN stale zwiększa krajowe bezpieczeństwo energetyczne. Wpisuje się cele Strategii ORLEN-u do roku 2030, związane z zapewnieniem stabilnych dostaw energii, paliw i gazu. Jednym z filarów tej strategii jest również planowane, w perspektywie najbliższych 7 lat, zwiększenie wydobycia gazu ziemnego z własnych złóż do poziomu ok. 12 mld metrów sześciennych rocznie (w roku 2022 wyniosło ono ok. 7,7 mld m sześc.). Kluczową rolę odegra tutaj produkcja gazu realizowana na Norweskim Szelfie Kontynentalnym, ale równie ważne zadanie przypadnie zapewnieniu i utrzymaniu stabilnego poziomu wydobycia gazu ziemnego ze złóż krajowych.

Podziemne magazyny gazu pełnią w systemie gazowniczym rolę stabilizującą, umożliwiając dopasowanie poziomu dostaw do zapotrzebowania rynku, które jest zróżnicowane sezonowo. W sezonie letnim, gdy zapotrzebowanie odbiorców jest niższe, magazyny są zatłaczane. Z kolei w sezonie zimowym, kiedy następuje wzrost zapotrzebowania na gaz, magazyny oddają błękitne paliwo do systemu, dzięki czemu profil pozostałych dostaw do odbiorców jest bardziej równomierny. Są także żelazną rezerwą na wypadek zdarzeń nadzwyczajnych, w których mogłaby zaistnieć potrzeba uzupełnienia odpowiednich wolumenów gazu do krajowego systemu.

Grupa ORLEN jest właścicielem 7 podziemnych magazynów gazu wysokometanowego, o łącznej pojemności ok. 3,3 mld m sześc. Pięć z nich: Wierzchowice, Strachocina, Husów, Swarzów i Brzeźnica to magazyny złożowe zlokalizowane w sczerpanych złożach gazu ziemnego i ropy naftowej. Kolejne dwa, w Kosakowie i Mogilnie, to magazyny kawernowe zlokalizowane w kawernach solnych – pustych przestrzeniach utworzonych w złożach soli w wyniku jej wypłukiwania, tzw. ługowania.

Choć podziemne magazynu gazu są własnością ORLEN-u, ich pojemnościami zarządza spółka Gas Storage Poland z Grupy ORLEN, która posiada status operatora systemu magazynowania. Zgodnie z obowiązującymi przepisami udostępnia ona pojemności magazynowe na równych warunkach wszystkim zainteresowanym uczestnikom rynku. Według informacji podanej przez operatora na dzień 6 września 2023 r. stan napełnienia krajowych instalacji magazynowych wyniósł 97%.  

Doceniając rolę podziemnych magazynów gazu w zapewnieniu nieprzerwanych dostaw do odbiorców, Parlament Europejski i Rada EU wprowadziły wymóg, że począwszy od 2023 roku państwa członkowskie UE zobowiązane są do osiągnięcia 90 proc. napełnienia magazynów w terminie do dnia 1 listopada. Należy nadmienić, że podziemne magazyny gazu w Polsce osiągnęły wymagany poziom już 1 sierpnia 2023 r. Tym samym, na 3 miesiące przed terminem określonym w rozporządzeniu unijnym, Polska spełniła warunki stawiane państwom członkowskim w tym zakresie.